AV: liggend streepje, trema, apostrof, sommige(n)

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Welkom!

Ga rustig zitten, pak je roman en start met lezen.

Spelling :-)

• Liggend streepje

• Trema, apostrof & accenttekens

• Uitgang-n:

      - Sommige of sommigen?

Liever zelf aan de slag? Dat mag!

Maak H8 (Spelling):

• par. 10, opdr. 1, 2, 3 en 5
• par. 12, opdr. 1 t/m 3

Lesdoelen

Aan het eind van deze les..

• ... kun je het trema, liggend streepje, apostrof en accenttekens correct gebruiken.
• ... weet je wanneer je wel of geen -n moet gebruiken bij zelfstandig gebruikte telwoorden en bijvoeglijk naamwoorden

We vertrouwen erop dat u zijn excuses (aanvaarden).

A. aanvaard

B. aanvaardt

C. aanvaart

We vertrouwen erop dat u zijn excuses (aanvaarden).

A. aanvaard

B. aanvaardt

C. aanvaart

Volgens de krant (verbreden) de gemeente vorige maand alle fietspaden in onze stad.

A. Verbrede

B. Verbreede

C. Verbreedde

D. Verbreed

Volgens de krant (verbreden) de gemeente vorige maand alle fietspaden in onze stad.

A. Verbrede

B. Verbreede

C. Verbreedde

D. Verbreed

Toen het (neerstorten) vliegtuig werd gevonden, bleken er nog elf overlevenden te zijn. 

A. neergestortte

B. neergestorte

C. neergestorten

Toen het (neerstorten) vliegtuig werd gevonden, bleken er nog elf overlevenden te zijn. 

A. neergestortte

B. neergestorte

C. neergestorten

Ik heb me afgevraagd of zijn secretaressse alles wel goed (berekenen).

A. berekent

B. berekend

C. berekendt

Ik heb me afgevraagd of zijn secretaressse alles wel goed (berekenen).

A. berekent

B. berekend

C. berekendt

Liggend streepje

Het liggend streepje dient als

koppelteken

weglatingsteken

afbreekteken

Liggend streepje - koppelteken 

1. Om uitspraakproblemen te voorkomen (klinker-botsing): giro-overzicht, radio-omroep, studie-uren, mini-jurk.
   
2. Naam van getrouwde mensen: Mevrouw Van Veen-Jansen
3. In woorden met voorvoegsels: adjunct-, aspirant-, collega-, ex-, interim-, niet-, non-, oud-. Collega-docent, adjunct-directeur, non-actief
4. Voor een hoofdletter: anti-Duits, oer-Hollands, on-Nederlands
   

Liggend streepje - koppelteken

(5) In combinaties met titels en beroepen: geneesheer-directeur, tolk-vertaler, trainer-coach

(6) Bij aardrijkskundige namen, of woorden die daarvan afgeleid zijn: Noord-Spanje, Zuid-Holland, Zuid-Hollander, Nieuw-Zeelandse.

(7) Bij letters, cijfers, andere tekens en St of Sint/sint: mbo-studie, dvd-speler, A4-papier, $-teken, Sint-Janskerk, VVV-kantoor.

(8) In woorden die anders onoverzichtelijk worden: kant-en-klaarmaaltijd, zwart-witfoto, hand-en-spandiensten, woon-werkverkeer

Liggend streepje - weglatingsteken

Zet een streepje op de plaats waar een deel van het woord is weggelaten: voor- en achterdeuren, binnen- en buitenland.

Maar: oude en nieuwe boeken.

Geen: kranten- en koffiekoppen

Liggend streepje - afbreekteken

Gebruik het liggend streepje als afbreekteken als een woord niet meer op de regel past. 

Regels:

(1) Breek samenstellingen alleen af tussen de delen: fabrieks-hal

(2) Breek af tussen het grondwoord en een voor- of achtervoegsel: on-denk-baar, regen-achtig.

Trema, apostrof, accent en cedille

Om uitspraakproblemen te voorkomen gebruik je trema’s, apostrofs, accenttekens en soms een cedille. 

Accenttekens

Klinkt de lettergreep als de 'e' van elf, dan staat het accent naar links -> è      

 -> première  / crèche

Klinkt de lettergreep als de 'e' van één, dan staat het accent naar rechts -> é  -> café / coupé

Een accent circonflexe komt bijna uitsluitend voor bij Nederlandse woorden van Franse herkomst -> ê

-> crêpe, maîtresse

Accenten

1.  Accent aigu: logé, decolleté, soirée (geeft klemtoon aan)

      – Dat is volgens mij dé manier om de zaak aan te pakken. 

      – Jort heeft twéé auto’s en geen drie. 

2.  Accent grave: barrière, crèche, fin de siècle

3.  Accent circonflexe: crêpe, moment suprême

Let op: Bij een opeenvolging van drie beklemtoonde letters in dezelfde lettergreep krijgen alleen de eerste twee letters een klemtoonteken, bijvoorbeeld: móói, frááie, ééuw.

Cedille

De cedille onderaan de c (ç) zorgt ervoor dat een c als s klinkt, wanneer die voor een a, o of u staat: Curaçao, garçon, reçu. 

Normaal klinkt de c in die gevallen als k (caravan, cake, curieus).

Sommige of sommigen?

Geldt ook voor woorden als enkele(n), vele(n), alle(n), beide(n).

• Schrijf ‘sommige’ wanneer:

(1) het terugslaat op een dier of ding       óf     (2) het bijvoeglijk gebruikt is.

->  De meeste mensen houden ervan om te dineren in een restaurant. 

• Schrijf ‘sommigen’ wanneer:

(1) het zelfstandig gebruikt wordt    én    (2) het betrekking heeft op personen.
-> De meesten houden ervan om te dineren in een restaurant. 

LET OP:

Als het woord betrekking heeft op personen die al eerder genoemd zijn in dezelfde zin, kun je -e schrijven als je het woord achter het telwoord kunt invullen.

1. De klanten van KLM toonden zich ontevreden en enkele (klanten) dienden zelfs een klacht in.
2. 'U kunt beter opstappen', merkten de aandeelhouders op, die allen vonden dat de bestuursvoorzitter veel foute beslissingen had genomen.

Zelf aan de slag

Maak Cursus 7 (Spelling), par. 9, 10 en 12.

Ben je klaar?

1. Huiswerk ander vak afmaken.

2. Lezen in je lit. roman