H4 - T7 - E&M - BS3

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

thema 7 - ecologie en milieu

BS 3

Ecosystemen

Leerdoelen BS 3 

Begrippen BS3

vraat

voedselketen

voedselrelaties

energiestroom

predatie

voedselweb

tropisch niveau

autotroof

producenten

assimilatie

organische stoffen

fotosynthese 

anorganische stoffen

heterotroof

consumenten

dissimilatie 

reducenten

mineralisatie

biomassa

wat hebben wormen en vossen met elkaar te maken? 

wat hebben kevers en vossen met elkaar te maken? 

ze vormen een voedsel relatie via vogels en konijenen

Voedselrelaties

Voedselrelaties in een ecosysteem kun je uitdrukken in een voedselketen of voedselweb.

Voedselketen (onvertakt)

Voedselweb (vertakt)

Voedselrelaties

Voedselrelaties in een ecosysteem kun je uitdrukken in een voedselketen of voedselweb.

Vraat = het eten van planten

Predatie = het eten van dieren

Aan het eind van de voedselketen staat de toppredator

Voedselketen (onvertakt)

Voedselweb (vertakt)

waarom zijn wormen een belangrijk organisme? 

Energiestroom

Trofisch niveau = schakel in een voedselketen/web

Een voedselketen/web start altijd met een producent (eigen eten maken)

Producenten zijn of foto-autotroof (zelfvoedend door fotosynthese(V5)) of chemo-autotroof (zelfvoedend door chemosynthese)

Energiestroom

alles wat niet aan foto- of 

chemosynthese doet is 

dus heterotroof

alle heterotrove organisme 

zijn consumenten

Assimilatie en dissimilatie

Assimilatie = opbouwen van grote, energierijke moleculen uit kleine, energiearme moleculen

Assimilatie kost energie

Dissimilatie = het afbreken van grote, energierijke moleculen tot kleine, energiearme moleculen

Bij de dissimilatie komt energie vrij

Autotrofe organismen

Autotrofe organismen produceren organische stoffen  uit anorganische stoffen door middel van (koolstof-)assimilatie

Assimilatie = opbouwen van grote, energierijke moleculen uit kleine, energiearme moleculen

Voortgezette assimilatie = het maken van eiwitten, vetten en andere koolhydraten uit glucose (glucose als grondstof)

Afvalverwerkers

Detrivoor = afvaleter 

Detrivoren zijn dieren met een dieet van dood materiaal

Reducenten = bacterie en schimmel 

Reducenten breken overgebleven stoffen af tot anorganische stoffen (= mineralisatie) zodat deze weer beschikbaar komen voor de producenten 

Voedselpiramide

Voedselpiramides geven de relatie weer tussen organismen per trofisch niveau en hun aantallen of biomassa

Biomassa = gewicht van organische stoffen (oftewel het gewicht van het organisme zonder water)

Energiestromen

Bruto Primaire Productie = 

energie vastgelegd in organische stoffen 

Netto Primaire Productie = 

energie die is vastgelegd minus de energie die verloren is gegaan bij de dissimilatie

Bruto en Netto Primaire Productie (BPP & NPP)

BPP (Bruto Primaire Productie) = A

NPP (Netto Primaire Productie) = A - R - F = P

en dan nu het 

voedselketenlied 

en dan nu nog even 

een paar quiz vragen... 

Sleep de termen naar de juiste beschrijvingen toe:

Deze organismen zetten de organische stoffen in detritus om in anorganische stoffen

Deze organismen assimileren organische stoffen

Deze organismen doen aan voortgezette assimilatie. Ze nemen organische stoffen op uit hun omgeving

producenten

consumenten

reducenten

Welke stoffen zijn anorganisch? en welke zijn anorganisch?

Sleep de moleculen naar de juiste categorie.

anorganische moleculen

organische moleculen

water

glucose

zetmeel

zuurstof

aminozuur

eiwit

CO2

nitraat

DNA

stikstof (N2)

RNA

bladgroen

Sleep de termen naar de bijbehorende omschrijving

Deze organismen halen energie uit chemische processen om daarmee te assimileren.

Deze organismen kunnen zelf geen organische stoffen maken. Hiervoor zijn ze van andere organismen afhankelijk

Deze organismen onttrekken alleen maar anorganische stoffen uit hun omgeving. Daar maken ze organische stoffen van.

Deze organismen vangen lichtenergie op om daarmee te kunnen assimileren

autotroof

chemo-autotroof

foto-autotroof

heterotroof

Zet de volgende organismen in de juiste volgorde om een voedselketen te vormen. Begin links met het laagste trofisch niveau

Bonenplanten verdedigen zich tegen vraat van spint (mijteninfectie) door bepaalde stoffen aan te maken. Deze stoffen worden terpenen genoemd. Deze terpenen lokken roofmijten aan die de spint-mijten vervolgens opeten. Daarnaast zorgen de terpenen ervoor dat buurplanten ook terpenen aanmaken.
Van welke voedselrelatie is er sprake tussen de bonenplant en de spint?
Van welke voedselrelatie is er sprakke tussen de spint en de roofmijt?

Hiernaast zie je een piramide. De breedte van de balk van het onderste trofische niveau is smaller dan de balk daarboven.
Welke verklaring daarvoor is het meest aannemelijk?

1. bomen creëren minder biomassa dan bladeters
2. Alle bomen bij elkaar wegen minder dan alle bladeters bij elkaar
3. de getoonde piramide is een piramide van aantallen
4. Dit is een piramide uit een ecosysteem waar niet veel bomen groeien

Leg met behulp van dit voedselweb uit dat de kikker zowel een consument 2e orde als consument 3e orde is.

Het proces dat in de reactievergelijking is weergegeven is een voorbeeld van

1. assimilatie
2. dissimilatie

Welke groepen van organismen zijn in staat tot dit proces?

Let op: meerdere antwoorden kunnen goed zijn.

1. producenten
2. consumenten
3. afvaleters
4. reducenten

Leg uit waarom niet de volledige hoeveelheid biomassa die geproduceerd wordt door producenten in een ecosysteem (bruto primaire productie) beschikbaar is voor de consumenten eerste orde.

Sleep de onderstaande processen naar de juiste plaats in het energiestroomschema (afb 25)

Het voedselaanbod 

Energieverlies via ontlasting

Deel van de energie gebruikt voor vastleggen biomassa

Deel van de energie dat opgenomen wordt in het lichaam van een organisme

Deel van het voedselaanbod dat niet wordt gegeten 

Energieverlies door dissimilatie  

Wat is het voedsel voor de toppredator?

1. Konijn
2. Groene kikker
3. Vuursalamander
4. Zandhagedis

Organisch

Anoganisch

ijzer

kalk

koolstofdioxide

plamolie (een vet)

pepside (een eiwit)

stikstof

Zetmeel

water

zuurstof

Wat betekenen de pijlen in een voedselketen?

1. wordt gegeten door
2. organische stof
3. energie
4. alle bovengenoemden

Een koe kan zowel een consument van de eerste als van de tweede orde zijn.

1. Goed
2. Fout

Dode resten van organismen worden gegeten door detrivoren (afvaleters) en zijn net als andere dieren consumenten.

1. Fout
2. Goed

Bij welk nummer zou je fotosynthese invullen?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Bij welke diersoorten is component F het grootst?

1. Carnivoren
2. Omnivoren
3. Herbivoren
4. Component F is niet variabel

1. Antwoord A
2. Antwoord B
3. Antwoord C
4. Antwoord D

opdrachten bij BS3

basis: 15 t/m 21

extra uitdaging: 22