H2 en H3 cultuur van de kerk Bouwkunst

• Kunst
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Bouwkunst in de middeleeuwen

Hfd.2 en H3   

Geloof  in middeleeuws Europa

Islam

Rooms-katholiek

Grieks-Byzantijn-Orthodox

1. Waarom is de brand van de Notre Dame kathedraal in Parijs een internationaal nieuws geworden? 

2. Veel mensen in Frankrijk en er buiten hebben veel geld inzameld om deze kathedraal snel te herbouwen. De nieuwe Notre-Dame wordt in 2025 heropend. 

Leg uit waarom er zoveel behoefte is om juist dit bouwwerk snel  te herstellen?

Leerdoelen:

1. Je kan uitleggen hoe de pegrimtochten naar Santiago de Compostela bij de ontwikkeling van de romaanse bouwkunst bijdroegen..

2. Je kan de romaanse en gotische bouwwerken (kerken) van elkaar onderscheiden naar aanleiding van hun architectonische kenmerken.

3. Je kent de architectonische begrippen van de romaanse en gotische bouwkunst en je kunt ze beschrijven.

4. Je kunt uitleggen hoe deze bouwstijlen de symbolische, religieuze en maatschappelijke functies van de kerk weerspiegelen weerspiegelen.

Kerken in de middeleeeuwen

Bouwkunst H2 en H3

Kerken in de middeleeeuwen

Vraag: 

Welke meerdere functies had de kerk in de middeleeuwen?

Betrek hierbij je kennis van de vorige lessen en deze afbeeldingen. Noteer alles in je KA schrift.

Kerk in de middeleeuwen

Functies:

* SYMBOLISCH- het staat voor het christendom/plek om te biden en sacramenten te ontvangen/ verbinder met het leven hiermaals 

* EDUCATIEF - centrum van kennis/ pristers waren geletterd en goed opgeleid, een groot deel van de maatschappij inlc. de adel was analfabeet/ scholingscentra in kloosters en kathedralenscholen (hoog en late middeleuwen)

* MAATSCHAPPELIJK- kerkelijke feesten bepaalden het degelijks leven van mensen/processiesen vieringen versterken het gemeenschapsgevoel; tijdens oorlogen, ziektes of het hogersnood kerken boden hulp en bescherming aan de bevolking.

* POLITIEK- bischoppen en priesters bekleden belangrijke politieke functies/grote landbezitters

ROMAANSE  ARCHITECTUUR

900 -1100

ROMAANSE ARCHITECTUUR

Bekijk twee keer het filmpje (volgende dia) over de romaanse architectuur  en de functie van een kerkgebouw. In duo's maak je 2 opdrachten.

Noteer antwoorden in je KA schrif.

1. Benoem   kenmerken van de romaanse bouwkunst.

2. Leg uit hoe het christelijke ideologie  de vormgeving van de  romaanse kerk bepaalt.

1. Benoem   kenmerken van de romaanse bouwkunst:

-

-

-

-

-

-

2. Leg uit hoe het christelijke ideologie  de vormgeving van de  romaanse kerk bepaalt.

-

INSPIRATIE VOOR DE ROMAANSE ARCHITACTUUR

Romeinse architectuur

Ronde  bogen en arcaden

Romeinen gebruikten het cement en stenen in de bouwconstructies. Hun gebouwen waren stevig, maar niet hoog. Dit middel was ook in de middeleeuwen gebruikt.

Basilica vorm

voor de openbare gebouwen (rechtbank)

ROMAANSE ARCHITECTUUR BEGRIPPEN

ROMEINSE BASILICA              VS.           ROMAANSE KERK-                                                  PLATTEGRONDEN

ROMAANSE KERK-                                                  PLATTEGRONDEN

ROMAANSE KERK-  GEWELF                                               

Romaans

Gotiek

Welke verschillen zie jij?

Romaanse architectuur kenmerken (tot 3:02 min)

Romaans 1000-1250

Gotiek 1250-1500

Romaanse architectuur kenmerken (tot 3:02 min)

Noteer nu in je KA schrijft alle kenmerken van de romaanse architectuur die na het kijken van dit filmpje onthouden hebt.

Op het leerboek hfd 2, p. 18 t/m 21. Noteer andere info over de rommanse bouwkunst. Zoek antwoorden voor deze begrippen en noteer ze in je schrift.

Begrippen romaanse bouwkunst

muren/ ramen/ gewelf soorten/boog/opbouw van de kerk /absis/georienteerde ligging /middenschip/zijschip/zijbeuk/transept/lisenen/basilicavorm/plattegrond kerk-bouwplan/decoratie/crypte/ timpaan/ kooromgang/  pelgrimkerk

Gotische architectuur: tijdens het kijken naar het filmpje noteer de kenmerken

 

Romaans

1000-1250

lage, massieve constructies met dikke muren, kleine ramen, en rondbogen

weinig decoratie

Gotisch

1250-1500

hogere en lichtere kerken door de ontwikkeling van de spitsboog en skeletbouw met luchtbogen en steunberen

veel beeldhouwwerk, glas-in-lood

00:00

Gotische  architectuur kenmerken (vanaf  3:18 min)

Noteer nu in je KA schrijft alle kenmerken van de romaanse architectuur die na het kijken van dit filmpje onthouden hebt. Beanatwoord ook de vraag  die aan het einde gesteld wordt. Onderbouw je antwoord.

In duo's lees hfd.3 over de gotische architectuur. Noteer samen de belangrijkste begrippen en hun betekenis.

Begrippen gotische bouwkunst

skeletbouw hoe werkt het/verticalisme, bogen/luchtbogen/ welke gewelven/muren functie/steunberen/rol van ramen en raamdecoratie/symboliek/maaswerk/ spitstoren/ straalkapellen/voorportaal opbouw/plattegrond van kerken/bouwloge/kathedraal/verschil tussen hoog en laat gotiek/triforium

 

Opdracht

De twee grote stromingen in de bouwkunst in de Middeleeuwen zijn Romaans Hst 2 en Gotiek Hst 3.

Zoek uit wat de kenmerken zijn van Romaanse bouwkunst en wat de kenmerken zijn van Gotiek. Gebruik in je antwoord oa woorden als:  skeletbouw, spitsboog, schip, luchtboog, steunbeer, glas-in-lood, zijbeuk, centraalbouw, tonggewelf, travee en goddelijk licht. 

Kerken

basisvorm = kruisvorm

afgeleid van oude Romeinse basilica

middenschip

zijbeuken

dwarsschip (transept)

apsis, altaar en koor

(straal) kapellen

Gewelven

Platte, houten plafonds

Rondboog

Tongewelf

Koepelgewelf

Kruisgewelf

Oorsprong Romaans

• Romeinse basilica wordt aangepast.  Toevoeging dwarsschip: kruisvorm

• ‘Romaans’ komt van ‘Romeins’. Doet Romeins aan vanwege de rondbogen en dikke muren.

• Veel toegepast op kloosterkerken. Kloosterleven is in afzondering -> gesloten karakter van kloosterkerken.
  

Saint-Sernin, Toulouse, Frankrijk, ca. 1080-1120​

Basilica van Constantijn, Trier, Duitsland, 310

Romaans 

• Constructiebouw: gewicht van het dak wordt door dikke, massieve muren gedragen. 

Kenmerken:

• Dikke muren: massief en gesloten
• Kleine ramen: donker
• Rondbogen
• Tongewelf  >>>

• Horizontaal karakter

1000 - 1200 na Chr.

Pelgrimskerk

Pelgrims

Relikwie

Kooromgang (zodat de dienst niet verstoord werd)

Pelgrimsroute naar Santiago de Compostela

Gotische bouwkunst

Middeleeuwse stad:

ommuurd, slotgracht met loopbrug

zonsondergang; poorten worden gesloten

veel hout, rijken wonen in stenen huizen

'steenrijk'

aan het marktplein waar ook de grote kerk of kathedraal ligt.

Gezicht op Utrecht

Domkerk met toren

Kathedralen

Skeletbouw

Kruisribgewelf

Spitsboog

Roosvenster

Glas-in-lood

Oorsprong Gotiek

• Door de welvaart en stabiliteit in de hoge middeleeuwen groeit de bevolking. Door erediensten geloof toegankelijker maken.

• Ook door pelgrimstochten zijn grotere (pelgrims)kerken nodig.

• Kerk is 'stukje hemel op aarde': torens reiken naar de hemel, het 'Goddelijk Licht' valt door glas-in-loodramen naar binnen.

Ontstaat in Noord-Frankrijk. 

Abt Suger: ‘We zochten naar architectuur van het licht die de beschouwer van het materiële naar het goddelijke moest verheffen’.

God = licht. Licht is de essentie van schoonheid. 

Gotiek

• Skeletbouwconstructie: skelet draagt het gewicht (niet de muren), gewicht wordt afgeleid door kruisribgewelf, pilaren, luchtbogen en steunberen (en pinakels).

Kenmerken:

• Dunnere muren: open en sierlijk
• Grote glas-in-loodramen, roosvensters
• Spitsbogen
• Kruisribgewelf>>>

• Verticaal karakter

1150 - 1500 na Chr.

ROMAANS

GOTIEK

DUNNERE MUREN

DIKKE MUREN

SPITSBOGEN

RONDBOGEN

GROTE VENSTERS

KLEINE VENSTERS

KRUISRIBGEWELF

SKELETBOUW

TONGEWELF

HORIZONTAAL GEBOUWD

VERTICAAL GEBOUWD

STEUNBEREN

PINAKEL

LUCHTBOGEN

GESLOTEN, DONKER, MASSIEF

OPEN EN SIERLIJK

Kies uit: 1. Narthex; 2. Schip; 3. Zijbeuk; 4. Toren; 5. Transept; 

6. Viering; 7. Absis; 8. Straalkapel; 9. Priesterkoor; 10. Kooromgang

Teken dit plaatje in je schrift. Noteer de juiste namen bij de verschillende onderdelen van de kerk.

Tongewelf                   Kruisgewelf             Kruisribgewelf

        (Rom.)                                                             (Got.)             

 Soorten gewelven

Gotiek in Frankrijk

Na Romaanse bouwkunst ontstond de Gotiek in Frankrijk, in een gebied dat Ile de France wordt genoemd en Parijs als middelpunt heeft.

De naam Gotisch (barbaars) was oorspronkelijk een scheldnaam, genoemd door een italiaanse schrijver/architect (1550 na Chr.) voor de bouwkunst van de middeleeuwen.

Gotiek in Frankrijk

Kathedraal van Amiens                                    St. Denis

Gotiek in Duitsland

Domkerk van Keulen

Grootste nog bestaande in Noord Europa

Bouw begonnen in de middeleeuwen

pas in 1880 afgemaakt, wel volgens de 

originele plannen en bouwtekeningen

Gotiek in Nederland

De belangrijke eigenschappen zijn:

De drang naar verticaliteit en naar licht.

Dat licht werd binnengehaald door 

hoge vensters en grote roosvensters. 

Gebouwen werden dan ook steeds 

hoger en daardoor ogenschijnlijk smaller.

Gotiek in Groot Brittannië

In Engeland krijgt gotiek een eigen gezicht, 

de kerkgevels zijn breder en daardoor maken 

ze een horizontale indruk, 

de kruisribgewelven worden getransformeerd

tot ingewikkelde patronen die aan palmbomen/

 visnetten doen denken. 

Er zijn ook kleine spitsboogvensters.                                Kathedraal van Wells

Gotiek in Italië

Duomo Santa Maria Nascente

Er zijn heel veel steunberen, 

spitsbogen en hoge ramen.

Het gebouw is zeer hoog. 

Daardoor moesten er ook veel steunberen zijn.

Die waren ook nodig voor de zware gewelven.

Gotiek in Spanje

Noord Spanje mooie gotische kerken

Vanuit het noorden overgebracht door pelgrims, 

op weg naar Santiago de Compostela

                                 Zuid Spanje; gotische stijl met elementen uit de muderjarstijl

                                 Beinvloed door islamitische kunst en Moorse invloeden