5.2 en H5.3Voeding en energie

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

2x inspannen, wat is het verschil?

Energie voor je cellen

Je lichaam haalt energie uit voedsel door het in kleine stukjes af te breken (dissimilatie). 

De energie die hierbij vrijkomt wordt gebruikt om je

'fosfaataccu' op te laden.

ATP

• De bron van energie voor je cellen is ATP
• ATP is een molecuul met drie fosfaatgroepen
• ADP bevat twee fosfaatgroepen
• Energie kan gebonden worden aan ADP -> ATP (en worden afgegeven) 

Backup:CP

Creatinefosfaat is je powerbank. Wanneer de 'ATP- batterij' leeg is, kan het zijn fosfaat groep afstaan aan ADP om deze op te laden

ATP & CP vormen samen de 'fosfaataccu', genoeg voor ongeveer 10-30 seconden inspanning. 

Dissimilatie en vertering

Vertering: is het kleiner maken van voedingsmiddelen tot de bouwblokken (bijv: koolhydraatketen zetmeel>glucose)

Dissimilatie is het omzetten van grotere organische moleculen (zoals glucose) naar kleine moleculen (zoals  CO2 en H20)

Hierbij komt energie vrij die gebruikt wordt om ATP op te laden

Dissimilatie

2 soorten

1.  Aerobe dissimilatie
   - Met zuurstof
   - Veel energie per molecuul brandstof
2. Anaerobe dissimilatie
   - Zonder zuurstof
   - Weinig energie per molecuul brandstof

Glucose

2-pyrodruiven

zuur

Aerobe dissimilatie

Gebeurt wanneer er voldoende zuurstof is

1. Glucose komt cel binnen 

2. In het cytoplasma wordt het glucose gesplitst in 2 pyrodruivenzuur, dit levert al 2 ATP op

3. In de mitochondriën wordt het glucose verder 'gedissimileerd' met O2, hierbij komt 36 ATP vrij en CO2 en H2O

Anaerobe dissimilatie

Gebeurt wanneer er onvoldoende zuurstof is

1. Glucose komt cel binnen 
2. Glucose wordt gesplitst in 2-pyrodruivenzuur
3. 2-pyrodruivenzuur wordt omgezet in melkzuur
4. Het melkzuur hoopt op, spieren raken verzuurd

Melkzuur kan weer worden omgezet in 2-pyrodruivenzuur en anaeroob geassimileerd worden: nahijgen>extra zuurstof

Aan de slag

Maken opdracht 1 t/m 6

H5.2 samenvattend tot nu

Drie energiesystemen

1. ATP-CP systeem (fosfaat-accu) 10-15 seconden

     - Spieren in rust hebben kleine voorraad ATP

    - Spieren bevatten creatinefosfaat (CP) CP+ADP -> C+ATP

H5.2 samenvattend tot nu

Drie energiesystemen

2.Anaerobe dissimilatie

(melkzuursysteem) 20-50 sec

     - Afbraak glucose in grondplasma          (glycolyse)

       - Melkzuurgisting
       - Leidt tot verzuring spieren
       - Komt maar 2 ATP per molecuul              glucose vrij

H5.2 samenvattend tot nu

Drie energiesystemen

3.Aerobe dissimilatie

     - Afbraak glucose in grondplasma          (glycolyse) 2 ATP

       - Citroenzuurcyclus            (mitochondriën) 36 ATP
    

Energie uit vetten 

Alleen aeroob (met voldoende zuurstof)

Vetzuren

Vetmolecuul

Glycerol

in grondplasma

Pyrodruivenzuur

Mitochondriën

BINAS 67G1

Energie uit vetten 

Verzadigde vetten en onverzadigde vetten BINAS 67G2

Wat is het verschil?

- Structuur

- Effect op lichaam (blz 174)

Essentiële (omega-3 en 6) en niet-essentiële vetzuren

Onverzadigde vetten	Verzadigde vetten
- Vloeibaar bij kamertemperatuur - Plantaardig (Olijfolie) - Gezonder	- Hard bij kamertemperatuur - Dierlijk vet (roomboter) - Ongezonder

Energie uit eiwitten

Assimilatieproces: opbouwen van complexe stoffen uit eenvoudige moleculen

Energie uit eiwitten

Alleen aeroob (met voldoende zuurstof)

In levercellen

Losse
aminozuren

Ureum (afvalstof)

Pyrodruivenzuur

Mitochondriën

Aminozuren

- Essentiele aminozuren

9: deze krijg je via voeding
binnen)

- Niet-essentiële aminozuren

11: Deze kan je lever maken door 

andere aminozuren om te bouwen. 

Voedingsvezels

Voedingsvezels=

Onverteerbare plantaardige moleculen

Voedingsvezels komen vooral uit de celwand van planten. Belangrijke bronnen van vezels zijn groente, fruit, aardappelen, volkorenbrood, ontbijtgranen, peulvruchten en noten.
  

- Cellulose (celwanden bestaan uit cellulose)

- Lignine (houtstof)

- Pectine (tussencelstof)

Vervoer in planten

Vaten vervoeren voedingsstoffen en afvalstoffen door een plant.

Houtvaten

Waar? omHoog (van wortel naar blad)

Wat? Water en mineralen

Bastvaten

Waar? Naar Beneden

Wat? Glucose