1.3 Werkplaats van de wereld (1750-1900)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Les gemist?

Kijk dan de filmpjes op de laatste dia's en maak eventueel voor jezelf ook aantekeningen!

Leerdoel

Aan het eind van deze presentatie kun je uitleggen:

- hoe de industrialisatie het imperialisme bevorderde.

- Welke sociaaleconomische ontwikkelingen plaats vonden in Groot-Brittannië door de industriële revolutie.

Kenmerkende aspecten

• De industriële revolutie die in de westerse wereld de basis legde voor een industriële samenleving
  
• Discussies over de ‘sociale kwestie’ 
• De moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industrialisatie
• Voortschrijdende democratisering, met deelname van steeds meer mannen en vrouwen aan het politieke proces 
• De opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme

Gevolgen van het ontstaan Brits wereldrijk voor de samenleving op economisch gebied

GB industrialiseerde sneller dan andere landen door:

• Economische winst kolonies
• Industriële revolutie. Oorzaken:
  - Technologische ontwikkelingen, zoals Spinning Jenny en Stoommachine 
  
• Bevolkingsgroei: 

1. Oorzaken: verbetering in de landbouw en medische ontdekkingen
2. gevolgen: grotere afzetmarkt en aanbod arbeidskrachten

Drie manieren waarop kolonies een rol speelde in deze industrialisering en de economische ontwikkeling

1. Plantages leverden goedkope grondstoffen, zoals katoen. Deze worden in het moederland verwerkt tot eindproducten. 

2. ondernemers investeerden de winsten uit de koloniën weer in Groot-Brittannië. Ze bouwden fabrieken, maar legden ook transportwegen (kanalen en spoorwegen) aan. Dit heet industrieel kapitalisme. 

3.  kolonies als afzetmarkt voor producten die in Groot-Brittannië werden gemaakt.

Gevolgen van het ontstaan Brits wereldrijk voor de samenleving op sociaal gebied

• Er ontstonden nieuwe sociale klassen (industriële ondernemers tegenover arme fabrieksarbeiders)
• Door de Reform Bill van 1832 groeide de invloed van Industriële ondernemers in het Britse Parlement (ook kregen mannen stemrecht vanaf een bepaald inkomen).
• Door de Factory Acts van 1833 werden grenzen gesteld aan kinderarbeid en veiligheid en gezondheid voor de arbeiders (controle door arbeidsinspectie)

Robert Owen

Deze (utopisch) socialistische Britse fabriekseigenaar streed tegen kinderarbeid en steunde de vorming van vakbonden. In de loop van de 19e eeuw raakte de arbeidersklasse dan ook beter georganiseerd. Hij bouwde een eigen arbeiderswijk met goede huizen en onderwijs voor de arbeiderskinderen! 

Het Britse Rijk als wereldmacht

• Groot-Brittannië groeide uit tot de meest welvarende grootmacht op aarde
• Londen werd het financiële hart van de wereld
• Britse koloniën profiteerden hiervan. Zo staken ondernemers geld in projecten als spoorwegen 
• Groot-Brittannië kwam bekend te staan als werkplaats van de wereld.

Rond 1900 heerste Groot-Brittannië over een kwart van de wereldbevolking.

1851: eerste wereldtentoonstelling in Londen

Londen werd de werkplaats van Europa met:

• De grootste haven
• de beste infrastructuur
• Het centrum van het bank- en verzekeringswezen

In 1851 werd in Crystal Palace (zie afbeeldingen) de eerste wereldtentoonstelling gehouden met meer dan 6 miljoen bezoekers. Nieuwe uitvindingen en invloeden werden hier tentoon gesteld (aanzien/status)!

• Na 1870 steeds meer concurrentie van de Verenigde Staten en Duitsland.

Groeiende concurrentie

OORZAKEN: 

•  De Verenigde Staten houdt katoen voor eigen industrie 
• Duitsland industrialiseert en streeft Engeland voorbij op het gebied van zware industrie (kolen en straal) (vanaf 1850) 
• Engeland heeft last van ‘wet van de remmende voorsprong'

GEVOLGEN: 

•  Engeland gaat op zoek naar nieuwe afzetmarkten en grondstoffen – Afrika 
• Engeland trekt de touwtjes aan in de koloniën (van indirect naar direct rule) 
• Britse Rijk bereikt zijn maximale omvang. 

Begrippen

• industriële revolutie: grote verandering in de samenleving waarbij industrie en verkeer steeds meer worden gemechaniseerd.
• spinning jenny: spinnewiel dat meerdere draden tegelijk kon spinnen.
• handelskapitalisme: economisch systeem waarin ondernemers goederen verhandelen om daarmee winst te maken.
• Industrieel kapitalisme: economisch systeem waarin particuliere ondernemers met behulp van vrije arbeid goederen en diensten produceren met het doel zoveel mogelijk winst te maken door ze op de vrije markt te verkopen. Ook ‘modern kapitalisme’ geheten.
• liberale markteconomie: grote verandering in de samenleving waarbij industrie en verkeer steeds meer worden gemechaniseerd.

Begrippen

• sociale klasse: groep mensen die op basis van hun bezit en inkomen een vergelijkbare positie hebben in de samenleving.
• Reform Bill: wet die in 1832 in Groot-Brittannië werd aangenomen en zorgde voor een hervorming van het Britse parlement. Grote industriesteden kregen met deze wet een sterkere vertegenwoordiging in het parlement. Eigenlijk: Reform Act.
• Factory Acts: wetten die in 1833 door het Britse parlement werden aangenomen en die het werk in fabrieken aan regels bonden (bijvoorbeeld over werktijden, veiligheid en gezondheid).
• wereldtentoonstelling: grote internationale tentoonstelling waar deelnemende landen hun economische en culturele ontwikkeling laten zien. De eerste wereldtentoonstelling werd in 1851 gehouden in Londen