Systematische naamgeving deel 2

• Scheikunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Systematische naamgeving

Stappenplan (kort)

1. Stam (meth/eth/prop/but/pent...)

2. dubbele bindingen (aan/een/yn) --> vandaag

3. (belangrijkste) karakteristieke groep (-ol/-zuur) --> vandaag

4. (overige groepen), halogenen en vertakkingen (voorvoegsels)

5. plaatsnummers

stam: 5 koolstofatomen, dus:                                                                                           pent

geen dubbele bindingen, dus:                                                                                         pentaan

1 vertakking van 1 koolstofatoom, dus methyl- ervoor:                           methylpentaan

het plaatsnummer moet zo laag mogelijk zijn, 

dus beginnen we links met tellen:                                                                2-methylpentaan 

pentaan

methylbutaan

dimethylpropaan

Hoe heet dit molecuul?

Hoe heet dit molecuul?

1. methylpentaan
2. 4-methylpentaan
3. 2-methylpentaan
4. propylpropaan

Leerdoelen

Ik kan structuren benoemen van moleculen met:

- Dubbele bindingen

- Halogenen

- Karakteristieke groepen

Ik kan uitleggen wat een homologe reeks is.

Dubbele bindingen

Stap 2: (drie-)dubbele bindingen

• nee: -aan                  (zet 'aan' achter de stam)
• dubbele binding: -een
• driedubbele binding: - yn

We kijken hierbij enkel naar bindingen tussen koolstofatomen!

Stap 5: plaatsnummers

• ????
  
• als er geen karakteristieke groep is, moet de dubbele binding een zo laag mogelijk nummer krijgen
• zijn er alleen maar voorvoegsels, dan moet de som zo laag mogelijk zijn

De dubbele binding krijgt het plaatsnummer van het koolstofatoom waar deze begint

(dus zit er een dubbele binding tussen 3 en 4, krijgt het plaatsnummer 3)

Dubbele bindingen             

Stam van 5 koolstofatomen, dus:                                                                                                                          pent

wel een dubbele binding: -een, dus:                                                                                                                    pent-  -een

(plek open laten voor plaatsnummer)

1 vertakking van 2 koolstofatomen, dus:                                                                                                 ethylpent-  -een

dubbele binding krijgt een zo laag mogelijk plaatsnummer, dus in dit geval 1:                    ethylpent-1-een

(ethyl hoeft hier geen plaatsnummer, want die kan alleen aan de 3e C)

Hoe heet dit molecuul?

Hoe heet dit molecuul?

1. buteen
2. but-1-een
3. but-2-een
4. but-3-een

Halogenen

Stap 4: (Overige groepen,) halogenen en vertakkingen

• voor vertakkingen gebruiken we de “stamnaam” van de vertakking met -yl erachter
  
• voor halogenen gebruiken we de naam van het element
  
• komen voor de stam te staan, op alfabetische volgorde
  
• meerdere van dezelfde soort: zet er di-, tri, tetra- etc. bij

Vb:                                             

stam van 6 koolstofatomen, dus:                                                                                                                          hex

wel een dubbele binding: -een, dus:                                                                                                                    hex-  -een

(plek open laten voor plaatsnummer)

2 vertakkingen van 1 koolstofatom en 1 fluoratoom, dus methyl- en fluor- als voorvoegsels.

op alfabetische volgorde:                                                                                                  -fluor-     -dimethylhex-  -een

(met ruimte open voor plaatsnummers)

dubbele binding krijgt een zo laag mogelijk plaatsnummer, dus in dit geval 1                  

dit betekent dat we bij het onderste koolstofatoom beginnen met tellen

dit geeft:                                                                                                                                 4-fluor-3,5-dimethylhex-1-een

Hoe heet dit molecuul?

Hoe heet dit molecuul?

1. chloorpentaan
2. 2,5-dichloorpentaan
3. dichloorbutaan
4. 1,3-dichloorbutaan

Karakteristieke groepen

Karakteristieke groepen heten zo omdat ze veel invloed hebben op de eigenschappen van het molecuul

molmassa:                                                        ~30 g/mol                                                        ~44 g/mol                                                  ~46 g/mol

Kookpunt:                                                           185 K / -88 C                                              231 K / -42 C                                                  351 K / 78 C

Lost op in water:                                                       nee                                                                 nee                                                                   ja

Karakteristieke groepen

Karakteristieke groepen krijgen daarom ook een speciaal plekje in de naam: namelijk als achtervoegsel

Stap 3: (belangrijkste) karakteristieke groep

• zuur: -zuur
  
• alcohol: -ol
  

Stap 5: Plaatsnummers (indien nodig)

• de belangrijkste karakteristieke groep krijgt een zo laag mogelijk nummer
  
• als er geen karakteristieke groep is, moet de dubbele binding een zo laag mogelijk nummer krijgen
  
• als er enkel voorvoegsels zijn, dan moet de som van de plaatsnummers zo laag mogelijk zijn
  

Karakteristieke groepen

vb:

                                                               propaan-1-ol                                                                                         propaanzuur

een zuurgroep krijgt (bijna) nooit een plaatsnummer

Bij dubbele bindingen, halogenen en karakteristieke groepen geldt ook: zijn er meerdere, dan komt er di-, tri-, tetra- voor

ethaan-1,1-diol

tetrafluorethaan

propaan-1,2,3-triol

butaandizuur

Homologe reeksen

Homologe reeksen zijn moleculen met een structuur met overeenkomstige eigenschappen die ook leiden tot overeenkomstige eigenschappen in de stof.

alkanen: CnH2n+2            (lossen niet op in water, goed brandbaar, verzadigd)

alkenen: CnH2n                 (lossen niet op in water, goed brandbaar, onverzadigd/kunnen additiereacties aangaan)

alkanolen: CnH2n+2O     (lossen wel op in water, goed brandbaar)

Weektaak

[2 en 5] van 13a, 14b+d, 18c, 24, (27, 28, 29, 30)