1.2/1.3 Strategische zoetwatervoorraad

• aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

WELKOM!

Als je kijkt naar de zeespiegelstijging ten opzichte van de bodemdaling gaat het over...

1. absolute zeespiegelstijging
2. relatieve zeespiegelstijging

Leg uit wat absolute bodemdaling is.

Wat is geen oorzaak van bodemdaling?

1. Wipwap effect
2. Delfstoffen winnen
3. Polders leegpompen
4. Zware gebouwen bouwen

Bodemdaling door wipwapeffect

Dikke pakket landijs is scandinavië smelt na laatste ijstijd dus gaat omhoog. 

Nederland gaat omlaag

In welk deel van Nederland is bodemdaling door inklinking het grootste probleem?

1. Zuid-oosten
2. Westen
3. Oosten
4. Zuiden

Wat is verzilting?

1. Het wegspoelen van de bodem door water.
2. Het kunstmatig water geven van gewassen.
3. Ander woord voor infiltratie.
4. Het zouter worden van de bodem.

VERZILTING IN NEDERLAND

Verzilting rivieren

Verzilting door kwelwater

integraal waterbeleid

Pakket aan maatregelen die rekening houden met:

- waterkwaliteit (schoon)

- overstromingen 

- verdroging

- recreatie

- natuur (dieren en planten)

-economie

-milieu

-drinkwatervoorziening

Leerdoelen paragraaf 1.3

• Je kunt uitleggen waar het in Nederland aanwezige water vandaan komt en hoe dit wordt gebruikt.
• Je kunt uitleggen waarom in de toekomst tekorten aan zoet water ontstaan en hoe dit tegen kan worden gegaan.
• Je kunt strategische zoetwatervoorraden in Nederland benoemen en aangeven hoe en waarom deze worden aangelegd.

Par. 1.3

Toevoer + verbruik zoet water Nederland

IJsselmeer

• Grote voorraad zoetwater
• Dit controleren en beheren zorgt dat we voor grote delen van Nederland zoet water beschikbaar houden. We kunnen water bergen in het ijsselmeer voor droge tijden

Gevolgen klimaatverandering

• Warmere winters, meer neerslag
• Warmere zomers, droger. Als er neerslag valt, een hogere intensiteit.
• Het wordt warmer = meer verdamping, vraag naar water neemt toe (mensen, landbouw bijvoorbeeld).
• Warmer, meer verdaming is rampzalig voor veengebieden (en veendijken)

Vraag: hoe zorgen we in de toekomst voor voldoende zoet water, zodat we niet te maken hebben met tekorten? Want wat merken we nu al?

Zuinig (verstandig) met water:

Kwestie van maatregelen nemen op het gebied van vraag en aanbod. Maar wat voor soort maatregelen (per doelgroep anders)?

Flexibel waterpeil. Peilverloop volgt de natuurlijke 'afvoer' + kan aangepast worden. Met behulp van afvoer het waterpeil (en dus voorraad regelen).

Strategische watervoorraad

De droogte van afgelopen jaren laat zien hoe belangrijk het is om te zorgen voor voldoende aanbod zoet water.

Centraal: voldoende capaciteiten voor de drinkwaterproductie en zorgen voor voldoende zoet water in de bodem, zodat er voldoende waterwinpunten zijn (+ eventueel uitbreiden). 

Het grote plaatje

Wateropvangbekken in de Bieschbosch

Opslag zoet water onder kreekrug

Plaats: Serooskerke

Verdroging in Nederland

W

WAT GEEFT DE KAART WEER (LEGENDA)?

A

Algemene patroon?
WAAR VEEL? WAAR WEINIG? GEBRUIK SPREIDINGSWOORDEN

U

Uitzonderingen

WELKE GEBIEDEN VALLEN BUITEN HET ALGEMENE PATROON?

W

Windrichtingen. 

BESCHRIJF MET BEHULP VAN WINDRICHTINGEN (EN TOPONIEMEN)

Waar zou jij veel zoetwater opslaan?

Het rijk komt met een pakket maatregelen van in totaal 7 miljoen euro. Centraal in de plannen staat het IJsselmeer, het grootste zoetwaterreservoir van Nederland. Verzilting moet sneller worden tegengegaan.

Afgelopen zomer klommen de chloridegehaltes op sommige plekken naar te hoge waarden. Het Noord-Hollandse drinkwaterbedrijf PWN kon het te zoute IJsselmeerwater niet meer gebruiken.

Voortaan worden er standaard bellenschermen klaargezet in het IJsselmeergebied. Met een bellenscherm wordt er vanaf de bodem een gordijn van luchtbellen naar boven gestuurd dat de instroom van zout water keert. Ze stonden eerder bij de schutsluizen bij Den Oever en Kornwerderzand, in het Amsterdam-Rijnkanaal en in IJmuiden bij de Noordersluis.

Rijkswaterstaat plaatst extra meetpalen in het IJsselmeer. Als de chloridewaarden te hoog worden, kan het zoute water direct worden gespuid in de Waddenzee. Ook in de zoutvangputten achter de spuisluizen in de Afsluitdijk komen nieuwe meetpunten. Minister Cora van Nieuwenhuizen: ,,Dat betekent: zo snel mogelijk zout water wegwerken en zoet water vasthouden.’’

Vissen vormen makkelijke prooi

Zorg is er om de vissen. Bij een dalende waterstand neemt hun leefgebied af. Ze worden een makkelijke prooi of komen in aanraking met scheepsschroeven. Droogte-experts adviseren de aanleg van zogenoemde refugia. Dat zijn vluchtplekken waar de vis veilig kan verblijven.

De economische schade door de droge zomer van 2018 ligt tussen de 0,5 miljard en 2 miljard euro. De scheepvaart en de landbouw leden het meest. Lage waterstanden van de grote rivieren leidden tot tekorten in de bouw.

Tankstations in Oost-Nederland kwamen tijdelijk zonder brandstof te zitten, omdat de bevoorrading stokte. In de landbouw leidden droogte en verzilting tot grote problemen.

Meer wateropslag in zandgebieden

Het had allemaal nog erger gekund. Bij een extreem watertekort kan zelfs de levering van energie in gevaar komen. Verder is onduidelijk welke schade is aangericht aan de funderingen van woningen. Daarnaar wordt onderzoek gedaan.

Van Nieuwenhuizen wil in de hooggelegen zandgebieden meer water opslaan, zodat het grondwater tijdig kan worden aangevuld. ,,We moeten van kampioen dijken bouwen tegen hoogwater nu ook kampioen wateropslag worden als remedie tegen droge zomers.”

De investering komt uit het Deltaprogramma Zoetwater. Het meeste geld – 4 miljoen euro – gaat naar de wateropslag in Oost- en Zuid-Nederland. Nog eens 2 miljoen euro gaat op aan maatregelen tegen verzilting. Voor onderzoek en kennisontwikkeling komt 1 miljoen euro beschikbaar.

Waar zou jij veel zoetwater opslaan?

Bijv. IJsselmeer;
- Groot;
- Centraal;

- Alleen nog een
   beetje zout      

- Functie stuwen?

Met een bellenscherm wordt er vanaf de bodem een gordijn van luchtbellen naar boven gestuurd dat de instroom van zout water keert.

Het rijk komt met een pakket maatregelen van in totaal 7 miljoen euro. Centraal in de plannen staat het IJsselmeer, het grootste zoetwaterreservoir van Nederland. Verzilting moet sneller worden tegengegaan.

Afgelopen zomer klommen de chloridegehaltes op sommige plekken naar te hoge waarden. Het Noord-Hollandse drinkwaterbedrijf PWN kon het te zoute IJsselmeerwater niet meer gebruiken.

Voortaan worden er standaard bellenschermen klaargezet in het IJsselmeergebied. Met een bellenscherm wordt er vanaf de bodem een gordijn van luchtbellen naar boven gestuurd dat de instroom van zout water keert. Ze stonden eerder bij de schutsluizen bij Den Oever en Kornwerderzand, in het Amsterdam-Rijnkanaal en in IJmuiden bij de Noordersluis.

Rijkswaterstaat plaatst extra meetpalen in het IJsselmeer. Als de chloridewaarden te hoog worden, kan het zoute water direct worden gespuid in de Waddenzee. Ook in de zoutvangputten achter de spuisluizen in de Afsluitdijk komen nieuwe meetpunten. Minister Cora van Nieuwenhuizen: ,,Dat betekent: zo snel mogelijk zout water wegwerken en zoet water vasthouden.’’

Vissen vormen makkelijke prooi

Zorg is er om de vissen. Bij een dalende waterstand neemt hun leefgebied af. Ze worden een makkelijke prooi of komen in aanraking met scheepsschroeven. Droogte-experts adviseren de aanleg van zogenoemde refugia. Dat zijn vluchtplekken waar de vis veilig kan verblijven.

De economische schade door de droge zomer van 2018 ligt tussen de 0,5 miljard en 2 miljard euro. De scheepvaart en de landbouw leden het meest. Lage waterstanden van de grote rivieren leidden tot tekorten in de bouw.

Tankstations in Oost-Nederland kwamen tijdelijk zonder brandstof te zitten, omdat de bevoorrading stokte. In de landbouw leidden droogte en verzilting tot grote problemen.

Meer wateropslag in zandgebieden

Het had allemaal nog erger gekund. Bij een extreem watertekort kan zelfs de levering van energie in gevaar komen. Verder is onduidelijk welke schade is aangericht aan de funderingen van woningen. Daarnaar wordt onderzoek gedaan.

Van Nieuwenhuizen wil in de hooggelegen zandgebieden meer water opslaan, zodat het grondwater tijdig kan worden aangevuld. ,,We moeten van kampioen dijken bouwen tegen hoogwater nu ook kampioen wateropslag worden als remedie tegen droge zomers.”

De investering komt uit het Deltaprogramma Zoetwater. Het meeste geld – 4 miljoen euro – gaat naar de wateropslag in Oost- en Zuid-Nederland. Nog eens 2 miljoen euro gaat op aan maatregelen tegen verzilting. Voor onderzoek en kennisontwikkeling komt 1 miljoen euro beschikbaar.

Bij welk onderdeel van de drietrapsstrategie hoort strategische zoetwatervoorraad?

Waar bevind zich de grootste zoetwatervoorraad?

Wat zijn de twee bronnen van zoet water in Nederland?

Sleep naar de juiste plaats

Tweede deltacommissie

prioriteiten bij droogte 

iedereen hetzelfde beschermingsniveau 

voorkomen van onomkeerbare schade

nutsvoorzieningen in werking houden (drinkwater en energie)

meer bescherming bieden aan grote groepen mensen 

Vitale infrastructuur in werking houden

Hoeveel % van de totale voorraad gebruiken we in huishoudens, industrie en landbouw?

1. 4,5%
2. 110% er is een tekort
3. 89%
4. 42%

De bodem als een spons 

Probleemstelling: Boeren:

Winter                            Te veel water                                Afvoeren 

Zomer                             Te weinig water                                Toevoegen

Situatie Zomer

Tekort: Juli - September

- Weinig neerslag

- Lage waterstanden rivieren en meren 

- Hoge verdamping 

Boeren:                      Water vasthouden 

Rijkswaterstaat:    Water vasthouden 

Situatie winter

Overschot: Oktober - Juni/Juli 

- Neerslag overschot 

- Hoge waterstanden rivieren & meren 

- Weinig verdamping 

Boeren:                      Water afvoeren 

Rijkswaterstaat:     Water afvoeren

Beregening

Druppelirrigatie

Oppervlakte irrigatie