lezen

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 1

Leesvaardigheid

Hoe vind je het onderwerp van een tekst?

1. Je kijkt naar de titel, inleiding, tussenkopjes en afbeeldingen.
2. Je kijkt naar de bron van de tekst.
3. Je leest de hele tekst nauwkeurig.

Verkennend lezen

• Je kijkt naar de titel, inleiding, tussenkopjes en afbeeldingen.
• Om zo de tekstsoort en het onderwerp van de tekst te bepalen.

Tekstdoelen

Tekstdoelen

• Informeren > De schrijver geeft de lezer informatie over een onderwerp.
• Instrueren > De schrijver legt de lezer uit hoe hij iets moet doen of gebruiken (instructie).
• Overtuigen > De schrijver wil dat de lezer het met hem eens is of dat de lezer iets gaat doen.

Informeren

Instrueren

Overtuigen

recept

betoog

advertentie

sollicitatiebrief

handleiding

bijsluiter

Informeren

Instrueren

Overtuigen

gebiedende wijs

mening van de schrijver

beschrijving van gebeurtenissen

argumenten

stap-voor-stapbeschrijving

feiten

Globaal lezen

• Lees de tekst verkennend.
• Lees de inleiding en de eerste en laatste zin van elke alinea.
• Bedenk op welke vragen je in de tekst antwoord krijgt.

Dan weet je in grote lijnen waar de tekst over gaat.
 

Indeling tekst

• Inleiding: aandacht lezer trekken + onderwerp introduceren + aanwijzingen wat er in de rest van de tekst aan bod komt.
  Verschillende manieren: aanleiding, vragen stellen, situatieschets, probleem.
• Middenstuk: deelonderwerpen/argumenten.
• Slot: tekst afsluiten.
  Verschillende manieren: samenvatting, conclusie, advies, oplossing voor het probleem, activeren.

Samenhang

• De schrijver zorgt voor samenhang in een tekst, zodat je de tekst goed kunt volgen. Dit doet de schrijver door alinea’s en zinnen met elkaar te verbinden met signaalzinnen en signaalwoorden.
•  Wat alinea’s/zinnen met elkaar te maken hebben, noem je het tekstverband.

Veel voorkomende signaalwoorden

• en, ook, bovendien, verder
• eerst, daarna, vervolgens, vroeger, nu, toen
  
• maar, echter, toch, aan de ene kant... aan de andere kant
• bijvoorbeeld, zoals
• doordat, omdat, want, waardoor, daarom
• als... dan, tenzij, mits

Tekstverband

• opsomming
• volgorde van tijd
  
  
• tegenstelling
  
  
• voorbeeld
• reden of oorzaak-gevolg
  
  
• voorwaarde

Wat is de functie van het signaalwoord 'maar'?

Ik wil graag naar de stad, maar ik heb geen tijd.

1. voorbeeld
2. volgorde
3. tegenstelling
4. voorwaarde

Wat is de functie van 'dus'?
Ik wil een goed cijfer, dus ik ga hard leren.

1. reden
2. verklaring
3. conclusie
4. opsomming

Wat is de functie van 'omdat'?
Ik heb een goed cijfer, omdat ik goed geleerd heb.

1. verklaring
2. reden
3. tegenstelling
4. opsomming

Wat is de functie van 'daardoor' ?
Het heeft gesneeuwd, daardoor rijden er geen treinen.

1. oorzaak-gevolg
2. doel-middel
3. tegenstelling
4. verklaring

Stappenplan onbekende woorden

1. Geeft het woord zelf een aanwijzing voor de betekenis?

Herken je een deel van het woord? Bepaal de betekenis op basis van (dat deel van) het woord.

Stappenplan onbekende woorden

2. Geeft de context een aanwijzing voor de betekenis?

• Staat in de omgeving van het woord een omschrijving waaruit je de betekenis kunt afleiden?
  
• Wordt er een voorbeeld gegeven waarin een aanwijzing staat voor de betekenis?
• Staat er een woord in de tekst dat hetzelfde of juist het tegenovergestelde betekent?
• Is er een afbeelding die een aanwijzing geeft voor de betekenis?

Stappenplan onbekende woorden

3. Geven het woord en de context geen aanwijzingen?

Zoek de betekenis op in een woordenboek of op internet.

Wat is beeldspraak?

1. Je moet een zin/tekst niet letterlijk nemen
2. Figuurlijk taalgebruik
3. Je vergelijkt iets met een bepaald beeld
4. Ander woord voor gebarentaal

00:21

De crisis is een puzzel.

Wat is een metafoor?

Wat gebeurt er als je (te) veel metaforen gebruikt?

Beeldspraak begrijpen

• Beeldspraak kan ervoor zorgen dat je een deel van een tekst niet begrijpt. Net als bij onbekende woorden kun je bij beeldspraak zelf de betekenis proberen te achterhalen. 
  
  
• Dat doe je in de eerste plaats door te kijken of de context een aanwijzing voor de betekenis geeft. Verder kan de beeldspraak zelf aanwijzingen geven voor de betekenis.

Hoofdgedachte

• Als je een tekst hebt gelezen en op papier of in je hoofd hebt samengevat, kun je de hoofdgedachte van de tekst bepalen.
• De hoofdgedachte is het belangrijkste dat er over het onderwerp wordt gezegd. De hoofdgedachte is daarmee het kortst mogelijke antwoord op de vraag: ‘Waar gaat de tekst precies over?’ Je gebruikt hiervoor een of enkele zinnen.