gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

5 Gedrag

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat gedrag is.
  
• Je kunt uitleggen waardoor gedrag wordt bepaald.
  
• Je kunt het verschil benoemen tussen observatie en interpretatie van gedrag. 

reflexen/reflexboog

Prikkels

Prikkels: Alle veranderingen in je omgeving waar je op kan reageren. 

- Inwendige prikkels

- Uitwendige prikkels 

Het pakken van een frietje = respons (reactie op een prikkel)

motivatie voor gedrag

Ga ik dit gedrag uitvoeren? 

Daar is motivatie voor nodig!

 Welke uitwendige en inwendige prikkel is nodig voor motivatie van gedrag in het voorbeeld?

Motivatie

• De bereidheid tot het verrichten van bepaald gedrag.

Motivatie

• Wat kost het vangen? (tijd, energie, risico)
• Wat levert het op? (hoe groot is de prooi)
• Hoe hard heb ik het nodig? (hoeveel honger)

wat is gedrag?

Alles wat een mens of dier doet 

Gedrag bestaat uit handelingen met een gemeenschappelijk doel

gedragsketen

Handelingen die elkaar altijd in dezelfde volgorde opvolgen.

bijvoorbeeld:

gedragsketen van jouw hond als je thuiskomt

Aangeboren vs. aangeleerd

Aangeboren gedrag

• Gedrag dat je vanaf de geboorte al hebt, heet aangeboren gedrag.
• Aangeboren gedrag, vergroot de kans om te overleven

•  Voorbeeld: reflexen (als op een prikkel altijd meteen dezelfde reactie volgt)

Aangeleerd gedrag

Je kunt mensen en dieren trainen door het juiste gedrag te belonen en het verkeerde gedrag te bestraffen.

Voorbeelden van leren door:

- imiteren 

- straffen en belonen

- oefenen

- inzicht

Sociaal gedrag

Sociaal gedrag is gedrag van soortgenoten naar elkaar. 
Mensen en dieren hebben sociaal gedrag.

Een prikkel of handeling bij sociaal gedrag heet een signaal.

Welke signalen kan jij bedenken?

signalen anders bedoelen

observatie

wat neem ik waar?

interpretatie:

Hoe is het gedrag bedoeld?

Hond kwispelt staart (observatie)

=

Hond is blij

(interpretatie)

Waarden en normen

• Waarden zijn wat we belangrijk vinden.
  
• Normen zijn de regels voor ons gedrag die daarbij horen.

hetklokhuis.nl

Gedragsonderzoek

Gedrag onderzoeken

1. Gedrag begrijpen = gedrag bestuderen > ethologie
2. Ethogram maken
3. Protocol maken
4. Conclusie trekken

Gedrag in kaart brengen

• Ethogram - kwalificeren = wat doet het dier
• Protocol - kwantificeren = hoe vaak doet het dier iets

Onderzoeksvraag

Een goed onderzoek begint met een onderzoeksvraag

• Open vraag
• Te beantwoorden met het onderzoek dat je uitvoert

Onderzoeksvraag

Een goede onderzoeksvraag is te beantwoorden met het onderzoek dat je uitvoert, dus meetbaar

Dus met een ethogram en een protocol!

Stap 4

Maak een ethogram.

- Kies uit de bovenstaande lijst 5 gedragselementen die het dier veel vertoont en schrijf ze in de linker kolom van Tabel 1: Ethogram. Dit zijn over het algemeen de gedragselementen waarmee je de onderzoeksvraag het beste kunt beantwoorden. De categorie ‘Overig’ zijn alle gedragselementen die het dier vertoont, maar die je niet in het ethogram hebt gezet.

- Bedenk je een afkorting zodat je de observaties makkelijk kan noteren in het protocol. Noteer deze afkorting in de rechter kolom van Tabel 1: Ethogram. Zorg dat de handelingen niet overlappen (bijvoorbeeld ‘eten’ en ‘kauwen’).

Stap 5

 Maak een protocol. Bekijk het filmpje en observeer welke gedragselementen het dier in vijf minuten uitvoert. Houd de tijd bij, houd het dier in de gaten en bekijk welke gedragselement hij vertoont. Elke vijf seconden noteer je de afkorting van de gedragselementen die je ziet in het schema op de volgende bladzijde. Er mogen meerdere gedragselementen in één vakje genoteerd worden. 

Stap 6

Tel hoe vaak je één bepaald gedragselement genoteerd hebt. Doe dit voor alle zes gedragselementen die je hebt opgeschreven bij het ethogram.

hetklokhuis.nl