3.1/3.2/3.7 Variatie in fenotypen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Genetica

Overgangsles tussen moleculaire en klassieke genetica

• §3.1/3.2/3.7 Van genotype naar fenotype
• §3.1/3.2/3.7 Mutaties, recombinatie en epigenetica

Huiswerk

• Opdracht 7, 12, 14 en 15 van §3.1, opdracht 17 en 22 van §3.2 en opdracht 65, 68, 70 en 71 van §3.7
  

Quizvragen (voor)kennis over klassieke genetica

Larven van lieveheersbeestjes zien er anders uit dan lieveheersbeestjes zelf.
Na de gedaanteverwisseling, is dan het fenotype of het genotype veranderd?

1. Alleen het fenotype
2. Alleen het genotype
3. Zowel genotype als fenotype
4. Geen van beide

Bij katten is het gen voor een gevlekte vacht (R) dominant over dat voor een effen vacht (r). Een vrouwtje met gevlekte vacht krijgt nakomelingen van een mannetje met gevlekte vacht. Onder de jongen zijn dieren met een gevlekte vacht en dieren met een effen vacht.

Wat zijn de genotypen van de ouderdieren?

1. RR x Rr
2. Rr x rr
3. RR x rr
4. Rr x Rr

Zie deze stamboom, kan je afleiden welke eigenschap dominant is?

1. Ja, zwart
2. Ja, wit
3. Nee, niet af te leiden

Zie deze stamboom. Allelen worden aangeduidt met de letter B/b
Kan je hieruit afleiden wat het genotype is van nummer 2?

1. Ja, dat is BB
2. Ja, dat is Bb
3. Ja, dat is bb
4. Nee

§3.1/3.2/3.7 Van genotype naar fenotype

Je kunt beschrijven hoe het fenotype van een organisme tot stand komt, gebruikmakend van de termen: fenotype, genotype, gen, allel, genexpressie, homozygoot, heterozygoot, dominant, recessief, onvolledig dominant, intermediair fenotype

Homoloog

Je hebt 2 versies van elk chromosoom. Een van je vader en een van je moeder.

Dit zijn homologe chromosomen. 

Er zitten dezelfde genen op 

Allel

Van genen kunnen verschillende versies bestaan.

Een versie van een gen heet een allel.

Een diploïde cel heeft dus altijd twee allelen van elk gen, op elk homoloog chromosoom één.

Genotype

Combinatie van de allelen van een individu.

Je erfelijke eigenschappen worden bepaald door je genotype - dat wat aangeboren is.

Fenotype

Het fenotype zijn de uiteindelijke, 'waarneembare' eigenschappen van een individu: wordt bepaald door het genotype in combinatie met het milieu (bijv. leefstijl, omgeving)

Oefenen, oefenen, oefenen!

Maak nu:

• Opdracht 7, 12, 14 en 15 van §3.1
• Opdracht 17 en 22 van §3.2

Had je de context over Alzheimer al af?

Opdracht 22

Hoe wordt het fenotype van de papegaaitulp genoemd? 

Hoe worden de allelen van dit heterozygote genotype genoemd?

§3.1/3.2/3.7 Mutaties, recombinatie en epigenetica

Je kunt beschrijven hoe variatie in fenotypen bij nakomelingen tot stand komt, gebruikmakend van de termen: dominant, recessief, puntmutatie en recombinatie.

Genetische variatie

Genetische variatie ontstaat door:

• Mutaties
• Recombinatie 
• Epigenetica

Puntmutatie

Eén basenpaar is gewijzigd door een: 

• Substitutie
• Insertie
• Deletie

Recombinatie

Tijdens meiose I gaan de chromosomen van een homoloog paar uit elkaar en worden de chromosomen willekeurig over de dochtercellen verdeeld. 

Het nut van genetische variatie

Epigenetica

Epigenetica is de toename of afname van genexpressie door milieufactoren.

Er zijn stoffen in de kern die de activiteit van genen beïnvloeden.

Deze epigenetische code is ook overerfbaar. Daardoor kan de omgeving van je ouders/ grootouders jouw eigenschappen bepalen.

Epigenetica

• Het binden van methylgroepen (-CH3 groepen) aan het DNA zorgt voor uitschakeling van een gen.


• Deze epigenetische code is ook overerfbaar. Daardoor kan de omgeving van je ouders/ grootouders jouw eigenschappen bepalen.

Wat is erfelijk en wat niet?

§3.1/3.2/3.7 Mutaties, recombinatie en epigenetica

Je kunt beschrijven hoe variatie in fenotypen bij nakomelingen tot stand komt, gebruikmakend van de termen: dominant, recessief, puntmutatie en recombinatie.

Genetica

Overgangsles tussen moleculaire en klassieke genetica

• §3.1/3.2/3.7 Van genotype naar fenotype
• §3.1/3.2/3.7 Mutaties, recombinatie en epigenetica

Huiswerk

• Opdracht 7, 12, 14 en 15 van §3.1, opdracht 17 en 22 van §3.2 en opdracht 65, 68, 70 en 71 van §3.7