M4 - H1 - 1.3 - Liberalen, conservatieven en confessionelen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 4

Geschiedenis mavo 4

1.3 Liberalen, conservatieven en
confessionelen

Leerdoelen

• Ik ken de politieke stromingen in de Nederlandse politiek en kan hun ontstaan uitleggen.
• Ik kan uitleggen wat de Luxemburgse Kwestie inhield.

• Ik kan de standpunten van de liberalen, conservatieven en socialisten benoemen.
• Ik kan uitleggen wat de rol van de confessionelen tijdens de schoolstrijd was. 

Belangrijke personen

Koning Willem III

• Driftig
• Wilde de  macht van de koning terug
• Luxemburgse Kwestie

Abraham Kuyper

• Kleine Luyden
• ARP
• 1901 ministerpresident
• Schoolstrijd

Herman Schaepman

• Katholiek
• Priester
• RKSP

Video Abraham Kuyper

Klik hier om de video te bekijken over Abraham Kuyper

Luxemburgse Kwestie

Luxemburgse kwestie: politieke kwestie waarbij zowel Frankrijk als Duitsland van koning Willem III eisten dat hij Luxemburg aan hen afstond.

• In de Luxemburgse kwestie probeerde koning Willem III de in 1848 ingeperkte macht van de koning weer te vergroten, maar dat mislukte.
• Willem III hield eerst de Tweede Kamer buiten de kwestie en negeerde daarna het recht van het parlement om de regering weg te sturen.
• Later ontsloeg hij toch, met tegenzin, zijn ministers en vormde Thorbecke een nieuw kabinet. 

 

Koning Willem III

• Probeerde de macht van de koning weer terug te krijgen na de grondwetswijziging van 1848.
•  Hij volgde in 1849 zijn vader Willem II op. 
• Willem III was ook staatshoofd van Luxemburg en wilde dit verkopen aan Frankrijk. Duitsland was hier boos om. 
• Na afloop van de Luxemburgse Kwestie waren de liberalen boos dat de Tweede Kamer overal buiten was gehouden. Willem III vond dat zij niets te maken hadden met buitenlandse politiek.
• Uiteindelijk mocht Thorbecke toch een nieuw kabinet vormen. 

Video over Willem III

Klik hier om de video over Willem III te bekijken

Welke betekenis had de Luxemburgse kwestie voor het bestuur in Nederland?

1. Door het verlies van Luxemburg verloor het parlement een kwart van zijn zetels
2. De Tweede Kamer bemoeide zich voortaan niet meer met buitenlandse politiek
3. De koning had laten zien dat de grondwet maar papier was, hij was in werkelijkheid de baas
4. Het was de eerste keer dat het parlement de regering dwong om af te treden

Caoutchouch-artikel

• Het 'rubberen artikel' (caoutchouch = rubber in Frans) 
• Dit was een grondwetsartikel uit 1887 dat bepaalde dat kiezers aan eisen van geschiktheid moesten voldoen 
• In 1848 was er nog censuskiesrecht. In 1887 werd geprobeerd dit kiesrecht op te rekken (net zoals rubber).  
• Er werd nu niet meer gekeken naar hoeveel belasting iemand betaalt, maar ook of iemand geschikt was om te stemmen. -> het maakte een geleidelijke uitbreiding van kiesrecht mogelijk. 

Censuskiesrecht =  kiesrecht dat afhankelijk is van het betaalde bedrag aan belastingen

Emancipatie

• Het verdwijnen van achterstanden en het krijgen van gelijke rechten. 
• De eerste emancipatiebeweging die ontstond -> antirevolutionairen. 

Wie waren de antirevolutionairen en waar stonden ze voor? 

• Protestantse christenen die zich verzetten tegen groeiende invloed van niet-christelijken.
• De meesten waren 'kleine luyden': protestanten zonder veel inkomen. (ze verdienden dus niet genoeg voor censuskiesrecht en mochten niet meestemmen!)

Politieke stromingen

Stroming	Politieke partij	Wie hoort erbij?
Liberalisme	Liberale Unie	Thorbecke
Confessionalisme	ARP RKSP	Abraham Kuyper Herman Schaepman
Socialisme	SDAP Sociaal Democratische Arbeiders Partij	Pieter Jelles Troelstra

Politieke stromingen

Stroming	Politieke partij
Liberalisme	Politieke stroming die vrijheid belangrijk vindt. (Liberale Unie)
Confessionalisme	Aanhangers van politieke stroming die uitgaat van godsgeloof (ARP of RKS)
Socialisme	Politieke stroming die streeft naar meer gelijkheid. (SDAP)

Abraham Kuyper

• Protestants
• Oprichter ARP - de Anti-Revolutionaire Partij 
• Schoolstrijd - verzette zich tegen liberale invloed op onderwijs 

Video over Abraham Kuypers en de Schoolstrijd

Klik hier om de video te bekijken

Schoolstrijd deel 1

Wat hield de schoolstrijd in?

Strijd tussen liberalen en confessionelen om de financiële gelijkstelling van openbaar en bijzonder onderwijs. 

Liberalen vonden dat de overheid alleen openbare scholen moest betalen. In 1878 kwam er een nieuwe schoolwet -> onderwijs werd beter, maar ook duurder. Protestanten en katholieken kregen geen geld van de overheid. 

Abraham Kuypers begon een grote actie tegen deze wet. 

Schoolstrijd deel 2

Abraham Kuyper richtte in 1879 de ARP op - Anti-Revolutionaire Partij.

-> Eerste politieke partij van Nederland. 

Katholieken onder leiding van Herman Schaepman richtten ook een partij op. RKSP - Rooms-Katholieke Staatspartij.  ARP en RKSP gaan samenwerken, ze stonden wat betreft de schoolstrijd aan dezelfde kant. 

-> Confessionelen. Ze gingen beiden uit van een godsgeloof. 

Schoolstrijd eindigt met de Pacificatie van 1917

Welke vraag stond centraal in de Schoolstrijd?

1. Moet de overheid bijzonder onderwijs ook betalen?
2. Mogen katholieken hun eigen scholen oprichten?
3. Mogen openbare scholen godsdienst lessen afschaffen?
4. Is de schoolwet van 1878 zonde van het geld?

Begrippen

Parlementair stelsel: politiek systeem waarin het parlement het laatste woord heeft

Hogere burgerij: de rijkere burgers

Emancipatie: het krijgen van gelijke rechten en het opheffen van achterstanden

Democratie: land waarin het volk de regeerders kiest

Parlement: volksvertegenwoordiging

Tweede Kamer: direct gekozen Nederlands volksvertegenwoordiging