H4 par. 4.2 De industriële samenleving

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Memo havo 2

H4 Tijd van burgers en stoommachines

De industriële revolutie

par. 4.2 De industriële samenleving

De industriële revolutie

1750-1850

Een belangrijk keerpunt in de wereldgeschiedenis.

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen hoe de werk- en leefomstandigheden van de arbeiders waren.
  
• Je kunt hoe kapitalisme de samenleving veranderde.
• Je kunt uitleggen wat een klassenmaatschappij is en hoe die verschilde van een standensamenleving.
• Je kunt de drie sociale groepen van de industriële samenleving in de 19e eeuw beschrijven.

• Je kunt enkele belangrijke uitvindingen noemen die in de 19e eeuw werden gedaan (anders dan de vier uitvindingen uit 4.1).
• Je kent de begrippen en jaartallen van deze paragraaf.
  

Werk in de eerste fabrieken

19e eeuw honderdduizenden mensen trokken naar industriegebieden.

Slechte werk- en leefomstandigheden.

Bij huisnijverheid konden mensen zelf werktempowerk bepalen, maar in fabrieken bepalen de baas en de machines het tempo.

Fabrieksbazen wilden zoveel mogelijk winst maken (lange werkdagen en lage lonen).

 

Werk in de eerste fabrieken

Werkomstandigheden:

• Lage lonen. Eentonig en ongeschoold werk. Vrouwen en kinderen werkten ook (nog minder loon)
• Lange werkdagen (alleen zondag vrij)
• Smerige lucht en oorverdovend lawaai.
• Gevaarlijk en ongezond werk.  Vrijwel geen veiligheidsmaatregelen.
  
• Een zieke arbeider verdiende niets.
• Protesteren of demonstreren had weinig zin. Je werd ontslagen.
  

Wonen bij de fabriek

Eerste industriegebieden ontstonden in Noordwest-Engeland.

Eerste fabrieken werden gebouwd naast snelstromende rivieren, bij havens en dichtbij steenkool- en ijzerertsvelden.

Urbanisatie = Het in korte tijd ontstaan van grote steden, ten koste van het platteland. Ook verstedelijking genoemd.

Fabrieksarbeiders woonden in arbeiderswijken dichtbij de fabrieken.

Voorbeeld: blok van 40 huizen had 6 toiletten. Één toilet voor 60 personen.

1750

Wonen bij de fabriek

Leefomstandigheden:

• Luchtvervuiling dichtbij fabrieken.
• Kleine huizen van slechte kwaliteit.
• Smerige straten, geen riolering, geen schoon drinkwater en slechte hygiëne.
• Cholera en andere besmettelijke ziekten
  
• Door het zware werk, het slechte eten
  

      en de ongezonde woonomstandigheden   

      werden arbeiders niet oud. 

• Hoge sterfte onder baby's en peuters.
• Kinderen gingen niet naar school

De klassenmaatschappij

Economische verandering rond 1800:

• Vóór 1800 (vroegmoderne tijd) was handelskapitalisme belangrijk: ondernemers maakten winst door te handelen.
• Na opkomst fabrieken: ondernemers maakten winst door goederen te maken.

Kapitalisme: Economisch systeem waarin ondernemers vooral winst maken met de productie van goederen, waarbij ze zo min mogelijk worden gehinderd door wetten en regels.

De klassenmaatschappij

Door de industrialisatie veranderde de samenleving van een standensamenleving in een klassenmaatschappij.

Niet afkomst was belangrijk, maar werk, inkomen en bezit. 

De klassenmaatschappij

Drie sociale klassen:

• Ondernemersklasse: gegoede burgerij of rijke burgers. 

  - Hadden kapitaal (fabrieken, geld, machines) 

  - Woonden in ruime huizen in buitenwijken met schone straten, parken en goede scholen.

• Middenklasse (geschoold werk)
  

  - Geschoold kantoorpersoneel, winkeliers en schoolmeesters. Beter leven dan arbeiders.

• Arbeidersklasse (grootste groep)

  -  Geen eigen bezit (land, huis of bedrijf).

Nieuwe uitvindingen

Door industrialisatie veranderde de samenleving 

razendsnel en werden er veel nieuwe uitvindingen gedaan.

• Verbrandingsmotor (diesel en benzine) verving later de 

stoommachine leidde tot uitvinding van de auto.

• Nieuwe manieren om staal te maken. Staal is sterker dan ijzer.
• Verlichting werd verbeterd door gaslamp en later elektrische verlichting.
• Elektriciteit voor huishoudelijke apparaten, gas voor verwarming. 
• Communicatie: telegraaf en later de telefoon.
  
• Medisch: hygiëne, inenting tegen ziektes en verdoven van mensen tijdens operaties.
• Scheikundigen vonden kunstmest uit.

Uitvindingen leidden tot vooruitgangsdenken: de wereld werd steeds beter en aangenamer.

Wat hoort niet bij de werkomstandigheden van arbeiders?

1. Lage lonen
2. Lange werkdagen
3. Smerige straten, geen riolering, en geen schoon drinkwater
4. Protesteren of demonstreren had weinig zin. Je werd ontslagen.

Wat hoort niet bij de leefstandigheden van arbeiders?

1. Arbeiders werden niet oud.
2. Besmettelijke ziekten door slechte hygiëne.
3. Luchtvervuiling doordat de huizen bij de fabrieken stonden.
4. Werk in de fabriek was gevaarlijk en ongezond.

Wat hoort bij het kapitalisme van de 19e eeuw?
1) Geen belastingen voor ondernemers
2) Geen minimumloon
3) Winst investeren in veiligheidsmaatregelen
4) Verbod op kinderarbeid

1. 1 en 2
2. 1 en 3
3. 2 en 3
4. 3 en 4

Uit welke groepen bestond de industriële samenleving?

1. Gegoede burgerij, boeren, arbeiders
2. Gegoede burgerij, middenklasse, arbeiders
3. Gegoede burgerij, middenklasse, slaven
4. Middenklasse, boeren, slaven

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen hoe de werk- en leefomstandigheden van de arbeiders waren.
  
• Je kunt hoe kapitalisme de samenleving veranderde.
• Je kunt uitleggen wat een klassenmaatschappij is en hoe die verschilde van een standensamenleving.
• Je kunt de drie sociale groepen van de industriële samenleving in de 19e eeuw beschrijven.

• Je kunt enkele belangrijke uitvindingen noemen die in de 19e eeuw werden gedaan (anders dan de vier uitvindingen uit 4.1).
• Je kent de begrippen en jaartallen van deze paragraaf.
  

Aan de slag

Wat? Zie whiteboard.

Hoe? Alleen 

Hulp? Bij je buurman/buurvrouw. Kom je er samen niet uit? Dan bij je docent. 

Tijd? Tot het einde van de les. 

Klaar? Leer begrippen en jaartallen. Vraag docent.