SO4 4BBL

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 4

SO4 4BBL

17 t/m 21 maart

BOEK 4A

Thema 8: Regeling

Thema 9: Zintuigen

BS 8.1: Het zenuwstelsel

Planning

• Leerdoelen
• Uitleg BS 8.1
• Opdrachten maken

Leerdoelen

• Je kunt de delen van het zenuwstelsel noemen.
  
• Je kunt de werking van het zenuwstelsel beschrijven.

Hier gebruik je:

Je ogen

Je zenuwstelsel 

En je spieren

Het zenuwstelsel bestaat uit 2 delen

Het centrale zenuwstelsel

&

de zenuwen

Waaruit bestaat ons zenuwstelsel?

Het centrale zenuwstelsel bestaat uit:

Functie zenuwstelsel

Wat is de functie van het zenuwstelsel?

 

1.  verwerking van impulsen
   
2.  werking regelen van spieren en klieren
   

Verschil prikkels en impulsen

Prikkels: invloed uit het milieu (omgeving) op een organisme

• Voorbeelden: licht, geluid, druk op de huid, hitte, kou
  

Impulsen: Elektrische signalen afkomstig van zintuigcellen

• Soort boodschap van een prikkel
  
• Deze worden door zenuwen naar de hersenen en spieren gestuurd
  

Je zintuigen reageren op PRIKKELS

Bijvoorbeeld:

Lichtstralen, geurstoffen, 

geluiden, smaakstoffen 

en aanrakingen

Zintuigen geven signalen door via zenuwen naar de hersenen

De hersenen geven een signaal terug aan de spieren.

Wat hebben we geleerd?

• Uit welke 2 onderdelen bestaat ons zenuwstelsel?
• Wat is de functie van het zenuwstelsel?
• Wat is het verschil tussen prikkels en impulsen?

Belangrijke begrippen

Prikkels

Impulsen

centrale zenuwstelsel

Opdrachten maken

• BS 8.1: opdrachten 1, 3, 5, 6, 7, 8

BS 8.2: Zenuwcellen en zenuwen

Planning

• Herhaling BS 8.1
• Leerdoelen
• Uitleg BS 8.2
• korte pauze
• Uitleg BS 8.3 
• Opdrachten maken

Herhaling BS 8.1

• Uit welke 2 onderdelen bestaat ons zenuwstelsel?
• Wat is de functie van het zenuwstelsel?
• Wat is het verschil tussen prikkels en impulsen?

Wie kan uitleggen wat hier gebeurd? 

Leerdoelen

• Je kunt in een afbeelding van een zenuwcel de delen benoemen.
  
• Je kunt beschrijven wat een zenuw is.
  

Zenuwcellen

Elke zenuwcel bestaat uit een cellichaam met daarin de celkern. 

De meeste zenuwcellen liggen in het centrale zenuwstelsel. 

Aan het cellichaam zitten meerdere uitlopers die impulsen leiden.

1.Korte uitlopers

2.Lange uitlopers

verbinden met andere zenuwcellen

verbinden met zintuigen, spieren of klieren + het centrale zenuwstelsel.

Het verschil tussen korte en lange uitlopers

Zenuwen

stevige laag bindweefsel

Om de zenuw te beschermen, ligt er een stevige laag bindweefsel omheen.

isolerend laagje: Hierdoor kunnen impulsen niet van de ene uitloper naar de andere uitloper ‘overspringen’.

Gemengde zenuwen

De meeste zenuwen zijn gemengde zenuwen

= impulsen die naast elkaar in twee verschillende richting lopen

• van een zintuig              centrale zenuwstelsel
• van het centrale zenuwstelsel             spier of klier

Belangrijke begrippen

Zenuwcellen

cellichaam

celkern

korte en lange uitlopers

zenuwen en gemengde zenuwen

isolerende laag

laag bindweefsel

Een zenuwcel heeft

1. 0 uitlopers
2. 1 uitloper
3. 2 uitlopers
4. veel uitlopers

Een zenuwcel...

1. is een ander woord voor elektrisch stroompje
2. bestaat uit cellichaam en uitlopers
3. vangt prikkels op
4. reageert snel zonder dat je nadenkt

Wat hebben we geleerd?

• Uit welke 3 onderdelen bestaat een zenuwcel?
• Wat is het verschil tussen een zenuw en een zenuwcel?
• Wat zijn gemengde zenuwen?

Opdrachten maken

Basisstof 8.2: opdrachten 1, 2, 3, 4A +8

Grote hersenen

Hersenstam

Kleine hersenen

Ruggenmerg

Koppel de juiste prikkel aan het juiste zintuig

Lichtzintuig

Reukzintuig

Smaakzintuig

Gehoorzintuig

Licht

Geur

Geluid

Stoffen in voedsel

Waaruit bestaat het centrale zenuwstelsel?

1. hersenenstam en zenuwen
2. hersenen en hersenstam
3. hersenen, zenuwen en ruggenmerg
4. hersenen en ruggenmerg

BS 8.3: De hersenen

Herhaling BS 8.3

• Uit welke 2 onderdelen bestaat een zenuwcel?
• Wat is het verschil tussen een zenuw en een zenuwcel?
• Wat zijn gemengde zenuwen?

Leerdoelen

• Je kunt de hersenen indelen in drie delen.
  
• Je kunt de functies van de hersenen beschrijven.

Ken je misschien al onderdelen van de hersenen? In totaal zijn het er 3!

De hersenen

De hersenen en het ruggenmerg vormen samen het centrale zenuwstelsel. 

De hersenen bestaan uit drie delen 

1. de grote hersenen
   
2. de kleine hersenen
   
3. de hersenstam
   

Grote hersenen

De grote hersenen spelen een rol bij bewuste waarnemingen en bewuste bewegingen.

Impulsen worden in de grote hersenen verwerkt.

Kleine hersenen

De kleine hersenen

spelen een rol bij het coördineren van bewegingen en om in evenwicht te blijven.

Hersenstam

ligt vlak onder de grote en de kleine hersenen en verbindt deze met het ruggenmerg.

De hersenstam geleidt impulsen:

• van het ruggenmerg naar de grote en de kleine hersenen en omgekeerd

• impulsen die afkomstig zijn van zintuigen in het hoofd en de hals naar de grote en de kleine hersenen

• impulsen die afkomstig zijn van de grote en de kleine hersenen naar de spieren en klieren in het hoofd en de hals.

Hersenstam

Stuurt ook belangrijke levensfuncties aan

     hartslag

     ademhaling

     bloeddruk

     temperatuur van het lichaam

Welke levensfuncties stuurt de hersenstam aan?

1. Hartslag
2. Hormonen
3. Afweer
4. Geen

Wanneer merk je dat de kleine hersenen het niet goed doen?

1. Wanneer je ziek bent
2. Wanneer je hebt gedronken
3. Wanneer je verliefd bent
4. Ze werken altijd goed

Wat hebben we geleerd?

• Wat doet de hersenstam?
• Waar zorgen de kleine hersenen voor?

Opdrachten maken

Maak BS 10.4: opdrachten 1, 2, 4, 5, 6, 7

BS 8.4

Beïnvloeding van het zenuwstelsel

Planning

• Herhaling 
• Leerdoelen
• Uitleg 
• Opdrachten maken

Herhaling 

• Uit welke 2 onderdelen bestaat ons zenuwstelsel?
• Wat is het verschil tussen prikkels en impulsen?
• Uit welke 3 onderdelen bestaat een zenuwcel?


• Waar zorgen de kleine hersenen voor?

De hersenstam geleidt impulsen

Leerdoelen

•  Je kunt de invloed van medicijnen, alcohol en drugs op het zenuwstelsel beschrijven.
  
• Je kunt de risico’s van het gebruik van verslavende middelen noemen.
  

Medicijnen

• Morfine, slaapmiddelen en kalmeringsmiddelen: remmen de werking van het zenuwstelsel. 
• Maken je suf --> waarnemingsvermogen neemt af.
• reactievermogen neemt af.

Alcohol

• verdovende werking op de hersenen
• hartslag en ademhaling worden langzamer 
• spieren ontspannen
• waarnemingsvermogen en reactievermogen nemen af
• heeft invloed op humeur en gedrag

Wat doen drugs met je?

Verdovende middelen ( downers )	Stimulerende middelen ( uppers )	Hallucinerende middelen ( trippers )
Hersenen trager	Hersenen sneller Actiever	Hersenen werken anders Werkelijkheid wordt anders.
alcohol, heroïne, slaapmiddelen, lachgas, hasj en wiet.	Nicotine, cafeïne, cocaïne, speed en xtc	Paddo’s, lsd, lachgas, hasj en wiet

Cannabis (wiet)

• Van hennepplant
• Marijuana of hasj
• Vermengd met tabak: joint
• Spacecake

XTC

• Pillen of capsules
• Kunnen vervuild zijn: laat testen!

Paddo's

• Psilocybine: laat je trippen
• Kan je eten/thee van zetten
• Trip meestal tussen 3 a 4 uur
• Ziet dingen anders: kleuren feller/patronen

Verslavingen

Tolerantie: je steeds meer van het middel nodig hebt om hetzelfde effect te voelen.

Verslaving: iemand afhankelijk wordt van een stof.

• lichamelijke afhankelijk: afkickverschijnselen (trillen, koorts, pijn, misselijkheid, slapeloosheid
• geestelijke afhankelijkheid: het gevoel dat je niet zonder kunt

BS 8.5: Bewuste reacties en reflexen

Leerdoelen

• Je kunt beschrijven welke weg impulsen afleggen bij een bewuste reactie.
• Je kunt beschrijven wat een reflex is.
• Je kunt beschrijven wat de functie van een reflex is.

Bewuste reacties

Bewuste reacties: reactie op een prikkel waar iemand eerst (kort) over nadenkt. 

Bij een bewuste reactie gaan de impulsen altijd via de grote hersenen. 

Reflexen

Reflexen: is een vaste, snelle, onbewuste reactie op een prikkel.

Reflexen zijn belangrijk, omdat ze je lichaam beschermen tegen beschadigingen.

De weg die impulsen bij een reflex afleggen, wordt een reflexboog genoemd.

 Alle reflexen van de romp en de ledematen verlopen via het ruggenmerg. Reflexen van het hoofd en de hals verlopen via de hersenstam.

Reflexen voorbeelden

1. Pupilreflex
   

De pupil wordt dan kleiner, zodat de zintuigcellen in het oog beschermd worden

2.Terugtrek reflex

Bijvoorbeeld: onverwacht heet water op je vinger

In de zintuigcellen van je huid ontstaan impulsen.

• Deze impulsen gaan via de zenuwen naar het ruggenmerg.

• Een deel van deze impulsen gaat meteen weer terug naar je arm: je trekt je hand terug.

• Een ander deel van de impulsen gaat naar je grote hersenen: je voelt de pijn.

De impulsen die naar je grote hersenen gaan, komen iets later in je hersenen aan dan de impulsen die je armspier laten samentrekken. Daarom trek je eerst je arm terug en voel je pas daarna pijn. De impulsen die naar je hersenen gaan, horen niet bij de reflex.

2.Terugtrekreflex

(bewust reactie)

In de zintuigcellen van je huid ontstaan impulsen.

• Deze impulsen gaan via de zenuwen naar het ruggenmerg.

• Een deel van deze impulsen gaat meteen weer terug naar je arm: je trekt je hand terug.

• Een ander deel van de impulsen gaat naar je grote hersenen: je voelt de pijn.

Opdrachten maken

Boek 4A

Maak BS 8.5: opdrachten 1, 4 t/m 8

Wat hebben we geleerd?

• Welke weg leggen impulsen af bij bewuste reacties?
• Welke weg leggen impulsen af bij reflexen?
• Welke twee reflexen ken je?

Waarop heeft alcohol effect?

1. Reactievermogen
2. Waarnemingsvermogen
3. Bloeddruk
4. Hartslag

 minder goed

 sneller

 anders

Hersenen werken:

Uppers

Downers

Trippers

Verdovend

Stimulerend

Hallucinerend

Wat is een tolerantie voor drugs?

1. Je kunt het niet meer voelen
2. Je kan er niet tegen
3. Je moet steeds meer gebruiken om te voelen
4. Je hebt een bad trip

Wat is het verschil tussen een bewuste beweging en een reflex?

1. Bewust gaat 2 keer door de hersenen, reflex maar 1 keer
2. Bewust gaat naar de grote hersenen, reflexen kleine
3. Bewust gaat naar de grote hersenen, reflexen helemaal niet naar de hersenen
4. Reflexen gaan niet via zenuwen maar meteen naar spieren

BS 8.6: Het hormoonstelsel

Planning

• Herhaling 
• Leerdoelen
• Uitleg BS 8.6 
• Opdrachten maken

Herhaling

• Welke weg leggen impulsen af bij bewuste reacties?
• Welke weg leggen impulsen af bij reflexen?
• Welke twee reflexen ken je?

Leerdoelen

•  Je kunt in een afbeelding de belangrijkste hormoonklieren benoemen.
  
• Je kunt de werking beschrijven van hormonen uit de eilandjes van Langerhans.
• Je kunt de werking beschrijven van het hormoon uit de bijnieren.

Het hormoonstelsel

Functie:

Regelt langzame en langdurige processen.

Hormonen: stoffen die de werking organen regelen

Hormoonklieren

• Produceren hormonen
  
• Via het bloed
  
• Regelen werking van organen
• Alleen de organen die gevoelig zijn voor het hormoon reageren hierop

Belangrijke hormoonklieren

1. Eierstokken en teelballen

Maken geslachtshormonen = ontstaan secundaire geslachtskenmerken.

2. Eilandjes van Langerhans

• Groepjes cellen in alvleesklier die hormonen maken
• Regelen hoeveelheid suiker (glucose) in je bloed  = bloedsuikerspiegel

Houden bloedsuikerspiegel constant

Diabetes

• Eilandjes van Langerhans werken niet goed. 
• Gevolg: te veel suiker in bloed
• Dit is suikerziekte (diabetes)

3. Bijnieren

Produceren het hormoon adrenaline

• Doel: zorgt ervoor dat je snel kunt handelen
• Heel bang/woedend/hard schrikt
• Gevolg: extra glucose in bloed
• Het hart gaat sneller kloppen, ademhaling versnelt --> bijvoorbeeld snel weg kunnen rennen 

 

Opdrachten maken

Basisstof 8.2: opdrachten 1, 2, 3, 4A +8

Basisstof 8.3: opdrachten 1, 2, 4 t/m 7

Maak BS 8.5: opdrachten 1, 4 t/m 8

BS 8.6: opdrachten 1 t/m 8

Wat ga je doen?

Oefenen in je boek/malmberg 

-Afsluiting 

-Examenvragen

-Oude huiswerk die ik gaf die je misschien nog niet heb gedaan (zie SOM)

Wat hebben we geleerd?

• Wat doen hormonen? Werken die snel/langzaam?
• Welke 4 hormoonklieren ken je?
• Waar liggen de eilandjes van Langerhans en wat doen die?
• Wat is Diabetes?
• Welk hormoon maken de bijnieren en wat is het gevolg?

Wat zijn hormonen?

1. Daar wordt je geil van
2. Daar wordt je verliefd van
3. Daardoor verander je in de puberteit
4. Regelen werking organen

Welke is GEEN hormoonklier?

1. Lever
2. Eierstokken
3. Teelballen
4. Bijnieren

Welk hormoon maken de bijnieren?

1. Glucagon
2. Adrenaline
3. Testosteron
4. Insuline