Samengestelde zinnen

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Samengestelde zinnen

Lesdoelen

Wat gaan we vandaag leren?

• Ik kan samengestelde zinnen herkennen.
• Ik kan voegwoorden herkennen.
• Ik kan de persoonsvorm en onderwerpen in samengestelde zinnen vinden.

Enkelvoudige en samengestelde zinnen; hoofd- en bijzinnen

Enkelvoudige zin: een zin met 1 persoonsvorm

Voorbeeld:

In de vakantie gaan wij altijd naar Spanje.

Hoe kun je het onderwerp vinden?                    Wie/wat + gezegde

Enkelvoudige en samengestelde zinnen; hoofd- en bijzinnen

Enkelvoudige zin: een zin met 1 persoonsvorm

Voorbeeld: In de vakantie gaan wij altijd naar Spanje.

Samengestelde zin: een zin met meerdere persoonsvormen

Voorbeeld: In de vakantie gaan wij altijd naar Spanje, want daar woont mijn tante.

Hij geeft op dinsdag, woensdag en donderdag les en in het weekend probeer ik te studeren.

Wat zijn de persoonsvormen in deze zin?

De politiewoordvoerder vertelt dat de verdachten verschillende verhalen hebben verteld = tegenwoordige tijd

1 De politiewoordvoerder vertelde dat de verdachten verschillende verhalen hadden verteld.

  

2 vertelt ˃ vertelde                       hebben ˃ hadden (dus 2 pv’s)

4 Wie vertelt? De politiewoordvoerder = onderwerp

Wie hebben? De verdachten = onderwerp

Samengestelde zinnen

Ik werd vanochtend wakker. 

Ik sprong onder de douche.

Je kunt deze twee mededelingen ook koppelen met een woordje ertussen.

Ik werd vanochtend wakker en sprong onder de douche.

Dat noemen we een samengestelde zin.

Het woordje 'en' verbind hier de twee zinnen aan elkaar.

Maak van de twee zinnen één lange zin door ze te verbinden met het voegwoord 'en'.
- Noud heeft een boek gekregen.
- Hij leest daar dagelijks in.

Samengestelde zinnen

Je kunt zinnen op heel veel manieren aan elkaar koppelen.

Ik sprong onder de douche, want ik was nog niet helemaal wakker.

Ik sprong onder de douche, omdat ik nog niet helemaal wakker was.

Ik was nog niet helemaal wakker, dus sprong ik onder de douche.

Het woordje 'en' verbind hier de twee zinnen aan elkaar.

Samengestelde zinnen

Als je een samengestelde zin gaat ontleden, krijg je te maken met twee (of meer) persoonsvormen. 

Er zijn twee verschillende soorten samengestelde zinnen:

1. Een samengestelde zin bestaande uit twee hoofdzinnen.

2. Een samengestelde zin bestaande uit een hoofdzin en een bijzin.

We kijken naar de uitleg hierover in het volgende filmpje.

Samengestelde zinnen

Enkelvoudige zinnen hebben één persoonsvorm. 

Samengestelde zinnen hebben er twee of meer! 

In samengestelde zinnen vind je slechts één persoonsvorm als je de zin vragend maakt. Verander dus de tijd: de woorden die (kunnen) veranderen zijn de persoonsvormen.

LEES HIERVOOR DE HELE ZIN OP IN TWEE VERSCHILLENDE TIJDEN

We bekijken er eentje samen.

Hij geeft op donderdag les en in het weekend probeer ik te studeren.

Persoons vormen : geeft    -  probeer

LET OP: elke persoonsvorm heeft een eigen onderwerp bij zich:

geeft - wie/wat geeft?  HIJ

probeer - wie/wat probeer? IK

Enkelvoudige en samengestelde zinnen; hoofd- en bijzinnen

Je kan een zin in een andere tijd zetten. De werkwoorden die veranderen zijn persoonsvormen. Dit geldt ook voor samengestelde zinnen. Kijk maar:

• In de vakantie gaan wij altijd naar Spanje, want daar woont mijn tante.
• In de vakantie gingen wij altijd naar Spanje, want daar woonde mijn tante.

          VRAGEN

Kijk naar de volgende zinnen. Is het een enkelvoudige of samengestelde zin? 

Wilma ging naar huis omdat ze moe was.

1. Enkelvoudige zin
2. Samengestelde zin

De winkel op de hoek van de Hoogstraat is gisteren geopend.

1. Enkelvoudige zin
2. Samengestelde zin

Wil je die tas met boeken op tafel neerzetten?

1. Enkelvoudige zin
2. Samengestelde zin

Het meisje verwacht dat ze van de slager een stukje worst krijgt.

1. Enkelvoudige zin
2. Samengestelde zin

Samengestelde zinnen

Je verbindt de twee zinnen (hoofdzin+hoofdzin of hoofdzin+bijzin) met een voegwoord. Er zijn twee soorten voegwoorden:

1. Nevenschikkende voegwoorden verbinden twee hoofdzinnen met elkaar.

Alle nevenschikkende voegwoorden: en, maar, of, dan (wel), dus en want

2. Onderschikkende voegwoorden verbinden een hoofdzin en een bijzin aan elkaar.

Hier zijn er veel meer van, bijvoorbeeld: dat, voordat, nadat, tot, terwijl, als, toen, omdat, doordat en zodat.

Welk voegwoord is 'omdat' in de volgende zin:

Ik lees niet dagelijks in mijn boek, omdat ik daar geen zin heb.

1. nevenschikkend
2. onderschikkend

Welk voegwoord is 'dus' in de volgende zin:

Ik lees niet dagelijks in mijn boek, dus ik heb mijn boek nog lang niet uit.

1. nevenschikkend
2. onderschikkend

          THEORIE

Hoofd- en bijzinnen

Hoofdzin: 

1. Het onderwerp en de persoonsvorm staan naast elkaar. 
2. Er kunnen geen andere zinsdelen tussen staan.
3. De persoonsvorm staat in de hoofdzin vooraan (op de 1e of 2e plaats).

Bij samengestelde zinnen kun je onderscheid maken in hoofd- en bijzinnen.

Hoofd- en bijzinnen

Hoofdzin: 

1. Het onderwerp en de persoonsvorm staan naast elkaar. 
2. Er kunnen geen andere zinsdelen tussen staan.
3. De persoonsvorm staat in de hoofdzin vooraan (op de 1e of 2e plaats).

Bij samengestelde zinnen kun je onderscheid maken in hoofd- en bijzinnen.

Hoofd- en bijzinnen

Hoofdzin: 

1. Het onderwerp en de persoonsvorm staan naast elkaar. 
2. Er kunnen geen andere zinsdelen tussen staan.
3. De persoonsvorm staat in de hoofdzin vooraan (op de 1e of 2e plaats).

Bij samengestelde zinnen kun je onderscheid maken in hoofd- en bijzinnen.

Hoofd- en bijzinnen

Hoofdzin: 

1. Het onderwerp en de persoonsvorm staan naast elkaar. 
2. Er kunnen geen andere zinsdelen tussen staan.
3. De persoonsvorm staat in de hoofdzin vooraan (op de 1e of 2e plaats).

Bij samengestelde zinnen kun je onderscheid maken in hoofd- en bijzinnen.

Hoofd- en bijzinnen

Voorbeeld: 

• In de vakantie gaan wij altijd naar Spanje, want daar woont mijn tante. 

Hoofd- en bijzinnen

Voorbeeld: 

• In de vakantie gaan wij altijd naar Spanje, want daar woont mijn tante. 

Hoofd- en bijzinnen

Zo herken je hoofdzinnen en bijzinnen: 

• Als er tussen persoonsvorm en onderwerp een woord (bijvoorbeeld 'niet') kán staan, dan is dat een bijzin. 
• In een bijzin staat de persoonsvorm vaak achteraan.
• Kan dit niet, dan is het een hoofdzin. 
• Een hoofdzin kan zelfstandig voorkomen.

Hoofd- en bijzinnen

Zo herken je hoofdzinnen en bijzinnen: 

• Als er tussen persoonsvorm en onderwerp een woord (bijvoorbeeld 'niet') kán staan, dan is dat een bijzin. 
• In een bijzin staat de persoonsvorm vaak achteraan.
• Kan dit niet, dan is het een hoofdzin. 
• Een hoofdzin kan zelfstandig voorkomen.

Hoofd- en bijzinnen

Zo herken je hoofdzinnen en bijzinnen: 

• Als er tussen persoonsvorm en onderwerp een woord (bijvoorbeeld 'niet') kán staan, dan is dat een bijzin. 
• In een bijzin staat de persoonsvorm vaak achteraan.
• Kan dit niet, dan is het een hoofdzin. 
• Een hoofdzin kan zelfstandig voorkomen.

          VRAGEN

Kijk naar de volgende samengestelde zinnen. Geef aan uit welke zinnen de zin bestaat. 

Sabine had een gezicht getrokken alsof ze iets vies proefde.

1. Hoofdzin-hoofdzin
2. Hoofdzin-bijzin
3. Bijzin-hoofdzin

We gaan met de klas naar Parijs en we zullen daar een week blijven.

1. Hoofdzin-hoofdzin
2. Hoofdzin-bijzin
3. Bijzin-hoofdzin

Als we in Parijs zijn, wil ik graag wat kledingwinkels bezoeken.

1. Hoofdzin-hoofdzin
2. Hoofdzin-bijzin
3. Bijzin-hoofdzin

Ik dacht dat we gingen fietsen.

1. Hoofdzin-hoofdzin
2. Hoofdzin-bijzin
3. Bijzin-hoofdzin

Ik ga op vakantie en dat is leuk.

1. Hoofdzin-hoofdzin
2. Hoofdzin-bijzin
3. Bijzin-hoofdzin