*Spelling H5, vwo 3

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Spelling hoofdstuk 5

Leestekens

Lesdoelen

Na deze les kun je de leestekens op een juiste manier invullen in een zin.

Welk betekenisverschil is er tussen de twee onderstaande zinnen?

a. De bananen, die al bruin en zacht zijn geworden, ga ik niet meer opeten.
b. De bananen die al bruin en zacht zijn geworden, ga ik niet meer opeten.

Welk betekenisverschil is er tussen de twee onderstaande zinnen?

a. Hij zat op haar, schoot en rustte uit.
b. Hij zat op haar schoot en rustte uit.

Laat met behulp van leestekens zien dat onderstaande zin twee betekenissen kan hebben.

Onze trainer zei Jan is uiterst traag van begrip.

Komma

- voor of na een aanspreking

- tussen de delen van een opsomming (maar NOOIT bij en)

- tussen twee persoonsvormen

- tussen de hoofdzin en de bijzin

- voor en achter een bijstelling

Dubbele punt

- bij een citaat

- een gedachte

- een opsomming

- een uitleg of toelichting

Aanhalingstekens

- bij citaten

- als het woord zelf bedoeld wordt en niet de betekenis

- als het woord of de woordgroep op een speciale manier (bijvoorbeeld spottend) gebruikt wordt

Puntkomma

- tussen hoofdzinnen die sterker met elkaar samenhangen dan losse zinnen

- als afsluiting van de onderdelen van een langere opsomming die onder elkaar staan

Opdracht

Blz. 162-164:

Lees de theorie nog eens rustig door als je dat nodig vindt

Maak opdracht: 1, 2, 3 en 4

Tussenletters in samenstellingen

Even oefenen

Welk woord is goed gespeld?

1. beresterk
2. berensterk

Welk woord is goed gespeld?

1. brekebeen
2. brekenbeen

Welk woord is goed gespeld?

1. gerstebier
2. gerstenbier

Welk woord is goed gespeld?

1. maneschijn
2. manenschijn

Welk woord is goed gespeld?

1. secondewijzer
2. secondenwijzer

Welk woord is goed gespeld?

1. stationchef
2. stationschef

Welk woord is goed gespeld?

1. suikersoort
2. suikerssoort

Regels

Als je twee woorden aan elkaar plakt, maak je een samenstelling: achter + licht = achterlicht. Soms moet je tussen die twee woorden tussenletters toevoegen: -(e)n-, -e- of -s-.

Zo bepaal je of je een -s- moet toevoegen

Als je in een samenstelling een -s- hoort, dan schrijf je die ook:

– machtsvertoon, passagierslijst.

Soms begint het tweede deel van de samenstelling met een s-klank. Vervang dan het tweede deel door een woord dat niet met een s-klank begint. Schrijf de -s- alleen als je hem bij de vervanging hoort:

– machtsstrijd, want machtsvertoon; passagiersschip, want passagierslijst.

Maar: slotceremonie, want slotalinea.

Zo bepaal je of je een -(e)n- moet toevoegen

Als het eerste deel van een samenstelling een zelfstandig naamwoord is dat alleen een meervoud op -en heeft, schrijf je -en- tussen de woorden: berenkuil, vriendendienst.

Schrijf geen -(e)n- (maar soms wel -e-) in deze gevallen:

- Het eerste deel heeft geen meervoud: roggebrood, benzinelucht.

- Het eerste deel verwijst naar iets waar er maar één van is: zonnestraal.

- Het eerste deel heeft (ook) een meervoud op -s: (asperge – asperges) aspergesoep, (ziekte – ziekten/ziektes) ziektekiem.

- Het eerste deel is geen zelfstandig naamwoord: blindedarm, huilebalk.

- Het eerste deel versterkt een bijvoeglijk naamwoord: boordevol.

Werkwoordspelling

Opdracht

Blz. 164: Maak opdracht 6, 8 en 9