Bestuur in Europa. KA 4,12,17

Bestuur in Europa

kenmerkend aspect 4: de ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat

kenmerkend aspect 12: het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur

681-741

Karel Martèl

Karel de Grote

745-815

kenmerkend aspect 17: het begin van staatsvorming en centralisatie. 

Lesdoelen

Wat zijn staatsvorming en centralisatie?

Het wisselende succes van de Franse en Engelse koningen.

Het falen van centralisatie en staatsvorming in Duitsland.

Nationale staat

• Een staat waarin de mensen het gevoel hebben dat ze een eenheid vormen.
  
• De bevolking heeft dezelfde taal, dezelfde cultuur, soms ook dezelfde godsdienst.
• Soevereiniteit---> Super Regnum
  

Lodewijk XI

• Karels zoon Lodewijk XI zet centralisatie door:
• - Steunt trouwe adel met geld en macht
• - Straft niet trouwe adel
• - Steunt burgers tegen adel 
• - Speelt edelmannen tegen elkaar uit

Wat is het geheim van succesvolle staatsvorming en centralisatie?!

Facile!

Rijk van Karel de Grote

Twee landen ontstaan uit het rijk van Karel de Grote: Frankrijk en Duitsland

Honderdjarige Oorlog. 

De legendarische strijd tussen Frankrijk en Engeland

Legde de basis voor het nationalisme in beide landen

Koningen krijgen steun van edelen en steden!

Centralisatie

Door feodalisme had koning weinig macht
Honderdjarige Oorlog: meeste machtige edelmannen dood

Centralisatie Karel VII:
- Adviesraad toegankelijk voor burgers
- Belasting hervormingen (meer geld)
- Professioneel staatsleger
- Karel benoemt bisschoppen i.p.v. paus

Lodewijk XI

Karels zoon Lodewijk XI zet centralisatie door:
- Steunt trouwe adel met geld en macht
- Straft niet trouwe adel
- Steunt burgers tegen adel 
- Speelt edelmannen tegen elkaar uit

Frankrijk rond 1500

• Franse koning Lodewijk XI machtigste man van Frankrijk
  
• Tienduizenden huursoldaten
  
• Heft in zijn hele land belastingen
  
• Maakt wetten die geldig zijn in zijn hele land
  
• Regeert vanuit Parijs

Feodaal Engeland

Willem de Veroveraar voert feodale stelsel in Engeland (rond 1044) in
Maatregelen om machtig te blijven:
- Leenmannen kregen niet één groot stuk in leen maar kleine stukjes
- Willem hield de beste gebieden voor zichzelf
- Alle bezittingen van de adel werden opgeschreven in het Domesday Book (1086)
Gevolg: duidelijk wie de macht heeft 

Domesday Book

Centralisatie

Engelse koningen centraliseren hun land: bestuur vanuit één plek
Voorbeeld: centrale rekenkamer
Gevolg: adel en kerk verzetten zich tegen afname macht
Voorbeeld: Koning Jan Zonder Land
Ruzie met kerk: excommunicatie
Ruzie met adel: Magna Carta (1215)

Duitsland centraliseert niet...

• Geen hoofdstad
  
• Duitse koningen noemen zich keizer en laten zich in Rome kronen
  
• Koningschap niet erfelijk
• Rijk wordt genoemd: Heilige Roomse Rijk

Het slechtste recept voor de koning...

• Koningschap is niet erfelijk
  
• Na een dood wordt de opvolger gekozen door de edelen - keurvorsten genoemd-
  
• Zo blijft de koning afhankelijk van zijn edelen, hij moet populair blijven