4.4 Ontstaan van staten en centralisatie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Geschiedenis

Introductie

4.4 Ontstaan van staten en centralisatie

Geschiedenis

Leerdoel

Aan het einde van de les kun je uitleggen:

- Hoe centralisatie in de middeleeuwen werkt. 

- Hoe centralisatie in Engeland en Frankrijk werkte.

Centraal bestuur 

STATEN :  Staat = Gebied met centraal bestuur, met duidelijke grenzen, waar overal dezelfde wetten en regels gelden.

William de Veroveraar wordt koning van Engeland

1066

Battle of Hastings

• de Normandische hertog William the Conqueror veroverde GB
• dit verklaart de grote invloed van het Frans op de Engelse taal

Feodaal Engeland

Willem de Veroveraar voert feodale stelsel in Engeland in
Maatregelen om machtig te blijven:
- Leenmannen kregen niet één groot stuk in leen maar kleine stukjes
- Willem hield de beste gebieden voor zichzelf
- Alle bezittingen van de adel werden opgeschreven in het Domesday Book (1086)

= centralisatie

Domesday Book van William I

Welk doel had invoering van het
Domesday boek?

1. Willem wilde de kloosters belasting laten betalen
2. Willem wilde precies weten wat hij veroverd had
3. Willem wilde de macht van hem als koning versterken
4. Willem wilde een Frans sprekende elite vestigen in Engeland

We zagen dat Willem de Veroveraar een machtige koning wilde zijn. Hoe kan een koning echt de baas worden over zijn eigen grondgebied (=staat)?

Wat valt je op aan de centralisatie van Europa?

Centralisatie in Engeland

Engelse koningen centraliseren hun land: bestuur vanuit één plek
Voorbeeld: centrale rekenkamer, speciale rechtbanken
Gevolg: adel en kerk verzetten zich tegen afname macht
Voorbeeld: Koning Jan Zonder Land
Ruzie met kerk: excommunicatie
Ruzie met adel: Magna Carta (1215)

Magna Carta

1215

Magna Carta

• Britse edelen dwongen King John de Magna Carta te ondertekenen,           dit was een wet die de macht van de koning fors beperkte (misbruik)
• begin van de moderne democratie

Jan zonder Land en de Magna Carta

Wat wilde de tekenaar hiermee duidelijk maken?

Centralisatie Frankrijk 

Franse koning Karel VII won de Honderdjarige Oorlog, moest zijn land delen met rijke hertogen (zoals de hertog van Bourgondië).

Centralisatie 

Karel VII wilde van zijn rijk een eenheid maken en van de rijke hertogen zijn onderdanen maken. 

Centralisatie

• Door feodalisme had koning weinig macht
• Honderdjarige Oorlog: meeste machtige edelmannen dood
• Machtigste concurrent: hertog van Bourgondië 
• Centralisatie Karel VII:
• - Adviesraad toegankelijk voor burgers
• - Belasting hervormingen (meer geld)
• - Professioneel staatsleger
• - Karel benoemt bisschoppen ipv paus

De Franse koning en de Bourgondische hertog breidden hun machtsgebied uit.

Engelse, Franse en Bourgondische vorsten gingen hun landen meer als eenheid besturen.

Engelse, Franse en Bourgondische vorsten gingen hun landen vanuit een paleis met een uitgebreide hofhouding besturen.

Sleep de begrippen naar de passende zin
e

centralisatie

huwelijken

erfenissen

oorlogen

staatsvorming

Lodewijk XI

Omdat Lodewijk zich ging bemoeien met elk aspect van zijn rijk werd hij vergeleken met een spin die een web spint door heel Frankrijk. Hij maakte op die manier veel vijanden, maar werd ook een stuk machtiger dan zijn voorgangers. 

Lodewijk XI

• Karels zoon Lodewijk XI zet centralisatie door:
• - Steunt trouwe adel met geld en macht
• - Straft niet trouwe adel
• - Steunt burgers tegen adel 
• - Speelt edelmannen tegen elkaar uit

De kerk

• Met extra inkomsten uit belastingen betaalde de koning de ambtenaren en het leger.
• Ook kwam hij in conflict met de kerk, omdat hij bepaalde dat hij als koning bisschoppen moest kunnen benoemen en niet alleen de kerk. 

Wat wilde Lodewijk XI NIET bereiken met zijn centralisatie maatregelen?

1. De macht van de adel breken
2. Zorgen voor een centraal bestuur
3. Zijn eigen macht uitbreiden
4. Zijn land vergroten

Lodewijk de Spin

• Lodewijk hield als een spin alles in zijn 'web' in de gaten
• Na het overlijden van de hertog van Bourgondië is zijn machtigste tegenstander dood
  
• Hij neemt gelijk een deel van Bourgondië in
• Onder Lodewijk XI wordt Frankrijk langzaam een 
• nationale staat

Lodewijk bevorderde de handel in de Steden

Lodewijk steunt steden die in opstand komen tegen de adel

Lodewijk geeft geschenken aan zijn raadgevers

Lodewijk laat wrede gevangenissen bouwen

Lodewijk zet zn leger in

De burgers in de steden steunen Lodewijk

De adel raakt invloed in de steden kwijt

Lodewijk krijgt goed advies

Mensen durven geen kritiek te geven op Lodewijk

Steden worden niet te zelfstandig

Centralisatie 

• Alles vanuit één centrale punt of één centraal orgaan regeren.
• Dat creert een gevoel van saamhorigheid.
• Toenemende centralisatie en het groeiend gevoel van eenheid binnen koninkrijken stonden aan het begin van staatsvorming in Europa!