9.2 De Eerste Wereldoorlog

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

leerdoel:

Aan het eind van deze les weet je hoe het kwam dat de moord op de kroonprins van de Donau Monarchie leidde tot het uitbreken van WO I.

Bestudeer de KA'S !!!

• De rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van massaorganisatie
• het in de praktijk brengen van totalitaire ideologieen comm/fasc/nat.socialisme
• het voeren van twee wereldoorlogen
• racisme en discriminatie die leiden tot genocide, in het bijzonder op de Joden
• de Duitse bezetting van Nederland
• Verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens en de betrokkenheid van de burgerbevolking bij oorlogvoering
• vormen van verzet tegen het West-Europees imperialisme

korte terugblik:

• Indirecte oorzaken van WO I
  
• 1.  Nationalisme (eenheidsstreven, onafhankelijkheid, revanchisme)
• 2. Militarisme en wapenwedloop
• 3. Modern Imperialisme
• Belangrijk: bondgenootschappen
• Onderwerp van vandaag: de directe oorzaak (aanleiding) van WO I

Waarom brak WO I juist uit in augustus 1914?

Maak een mindmap van kernwoorden aan de hand waarvan je uitlegt op welke manier WO I kon ontstaan vanuit de situatie op de Balkan in 1914. Gebruik de tekst van 9.2 

elementen mindmap:

• Bosnië 
• 1908
• Donau-Monarchie
• koninkrijk Servië
• 28 juni 1914
• Frans Ferdinand
• Sarajevo
• Princip

vervolg elementen:

• Servië
• oorlogsverklaring
• Nicolaas II
• mobilisatie
• Duitsland
• Frankrijk
• België
• Engeland

het Von Schlieffenplan:

• doel: 2-frontenoorlog voorkomen
• Hoe: eerst Blitzkrieg in Frankrijk
• Daarna: Rusland verslaan
• Het plan mislukte door:
• 1. trage opmars door België
• 2. snelle mobilisatie Russen 
• 3. Engeland snel op vasteland
• 4. snelle troepenverplaatsing Fr.

Franse militairen per taxi naar het front

Slag bij de Marne (1914):

'Blitzkrieg' mislukt

Slag bij de Marne (1917)

beeld van de 'Sitzkrieg'

0

WO I werd een loopgravenoorlog aan het westfront

• 'Sitzkrieg'
• vlooien
• ratten
• verveling
• spanning
• stank


• doden en gewonden
• weersomstandigheden

0

voorbeeld van een PO: het leven in de loopgraven

andere kenmerken WO I:

• 1.  aanvankelijk optimisme
• 2. nieuwe wapens ingezet:
• - vliegtuigen
• - gifgassen
• - duikboot
• - vlammenwerper
• - mitrailleur
• 3. vele slachtoffers 
•      o.a. 'shellshocks'

slachtoffers van de beschietingen 

in de Eerste Wereldoorlog

KA: Vernietigingen op niet eerder vertoonde schaal

Beeld van Ieper uit 1900

twee documentaires:

1. slag bij de Somme

2. Ieper

0

0

 Het einde van WO I.                                                                      Belangrijk:  1. houding van de VS:

• Wilson koos aanvankelijk voor 'isolationisme', maar de Amerikaanse regering
• - had wel meer sympathie voor de Geallieerden en
• - steunde Engeland en Frankrijk met leningen en goederen 


• De afzijdige sfeer in Amerika kantelde door:
• 1.   het torpederen van de Lusitania (1915) > anti-Duitse stemming >
• filmimpressie

                                                                                                                                     

0

 Het einde van WO I.                                                                      Belangrijk:  1. houding van de VS:

• Wilson koos aanvankelijk voor 'isolationisme', maar de Amerikaanse regering
• - had wel meer sympathie voor de Geallieerden en
• - steunde Engeland en Frankrijk met leningen en goederen 


• De afzijdige sfeer in Amerika kantelde door:
• 1.  de onbeperkte duikbootoorlog (ook Amerikaanse schepen getroffen) 
• zeker na het torpederen van de Lusitania (1915) > anti-Duitse stemming
• 2.  het Zimmermann-telegram (1917).  

                                                                                                                                     Wilson

 Het einde van WO I.                                                                      Belangrijk:  1. houding van de VS:

• 3. het Zimmermann-telegram (1917).  Inhoud: 
•  *  hervatten van de onbeperkte duikbootoorlog (opgeschort in '15)
•   * Duitsland zet Mexico en Japan op tegen Amerika (en zou hun strijd steunen) 
•      Reden?  Log in op Lessonup.

bespreek in tweetallen waarom Duitsland besloot het Zimmermann-telegram te versturen.

2. Ontwikkelingen in Rusland:

• Rusland behoorde bij de Geallieerden
• WO I verliep voor Rusland zeer slecht door slechte leiding en uitrusting 
• Problemen waren ook voor 1914 al groot:
• -  verpauperde boeren, hongersnood in de steden
• - geen enkele inspraak in het bestuur 
• - industriële achterstand
• WO I vergrootte alle problemen > 
• politieke ontevredenheid > twee revoluties in 1917:

Karl Marx (1818 - 1886)

• afkomstig uit een Joods Bourgeoisgezin
• zette zich af tegen de sociale kwestie
• riep op tot revolutie door de arbeiders (proletariaat)
• macht en bezittingen van de bouegeoisie zouden worden afgepakt
• hierna zou gewerkt worden aan de klassenloze, communistische samenleving (iedereen gelijke rechten/plichten/bezittingen)
• 'godsdienst is opium voor het volk'

Februari-revolutie 1917

• voortgekomen uit ontevredenheid.
  
• situatie verergerd door WO I.
• anti-tsaar demonstraties leidden tot aftreden Nicolaas II.
• Doema vormde een voorlopige regering 
•  in steden hebben de communisten het bestuur in handen.

Oktoberrevolutie

• na februari complete chaos:
  
• - voorlopige regering zette oorlog   voort.
• - vele soldaten deserteerden.
• - edelen beroofd en vermoord.
• - in steden comm. machtig.
• Gevolg: staatsgreep Lenin (leider  bolsjewieken) 

beloftes Lenin:

'brood, land, vrede'

• Na oktoberrevolutie:


• 1. Verdeling grootgrondbezit 
• 2. Wapenstilstand met Dld (dec)
• 3. Vrede van Brest-Litovsk:
• - maart 1918 (!)
• - Russisch - Duitse vrede
• - grote bedreiging voor Eng/Fr
• - inmiddels gesteund door VS

0

De beslssing valt:

• na mislukken van het Duitse voorjaarsoffensief door:
• - taaiheid van de Fransen en Engelsen
• - vermoeidheid van de Duitse soldaten
• - inzet van de verbeterde tank 
• - meedoen van Amerikaanse soldaten (begin '18)
• werd de Wapenstilstand gesloten (11 - 11 - '18 om 11.00 uur) 

Mocht je meer willen weten van de herbegrafenis van Frederik de Grote, dan is de documentaire van Buch een bijzondere aanrader.