Les 1: Rechtvaardigheid

• Levensbeschouwing
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Les 1: Rechtvaardigheid

kernvraag

Wat maakt een samenleving rechtvaardig?

Jesaja 1:17 "Leer goed te doen, zoek het recht, help de verdrukte, verschaf de wees recht, bepleit de rechtszaak van de weduwe."

Rechtvaardigheid: Is het eerlijk of niet?

Stel je voor: Jullie doen mee aan een quiz in de klas. De winnaar krijgt een bioscoopbon. Maar op het laatste moment besluit de docent dat de prijs niet naar de winnaar gaat, maar naar iemand die helemaal niet heeft meegedaan, omdat die persoon het ‘meer verdient’.

👉 Wat vind je hiervan? Is dit rechtvaardig? Waarom wel of niet?

Wat is filosofie?

In het Oudgrieks is het woord philosophía (φιλοσοφία) een samenstelling van de woorden voor liefde (φιλέω = ik houd van, φιλεῖν = houden van) en voor wijsheid (σοφία = wijsheid).

Wat is rechtvaardigheid?

Rechtvaardigheid is juist en eerlijk handelen naar de situatie. Dit begrip uit de ethiek, het recht en de politieke filosofie was bij de Grieken en in het katholicisme vooral een ethische deugd.

Drie filosofen over rechtvaardigheid

Plato

Aristoteles 

John Rawls

Plato 

ca. 427 v.Chr. - 347 v.Chr.

Rechtvaardigheid staat gelijk aan harmonie. In het boek De Staat vergelijkt Plato de samenleving met een lichaam: iedereen heeft een rol (zoals hoofd, hart en handen) en doet wat het beste past bij zijn talenten. Rechtvaardigheid ontstaat als iedereen zijn taak doet en samenwerkt voor het geheel.

Aristoteles

384 tot 322 v. Chr. 

Rechtvaardigheid is  het geven van wat iemand toekomt. 

Aristoteles maakt onderscheid tussen gelijkheidsrechtvaardigheid (gelijke behandeling voor gelijken) en verdelende rechtvaardigheid (verdeling volgens verdienste of behoefte). 

Rechtvaardigheid is volgens hem niet alleen regels volgen, maar ook handelen vanuit deugd.

John Raws

1921 - 2002

Hij beschrijft rechtvaardigheid als eerlijkheid (justice as fairness). 

Hij zegt  dat een rechtvaardige samenleving ontstaat als mensen regels opstellen vanuit een "sluier van onwetendheid": 

Je weet niet van tevoren wat jouw positie in de samenleving zal zijn. 

Dit zorgt ervoor dat regels eerlijk zijn en gelijke kansen bieden aan iedereen..

What is justice?

Maak aantekeningen tijdens het kijken

- Welke vormen van rechtvaardigheid (Justice) benoemt John Green?

- Welke twee denkers bespreekt John Green en wat zijn hun belangrijkste uitgangspunten?

 Verschillende vormen van rechtvaardigheid:

• Gelijkheid (iedereen hetzelfde behandelen)
• Verdienste (de beste belonen)
• Noodzaak (degene die het het hardst nodig heeft helpen)

Antwoord op de kernvraag

Wat maakt een samenleving rechtvaardig?

Vanuit filosofisch oogpunt is een samenleving rechtvaardig als ze aan bepaalde belangrijke uitgangspunten voldoet zoals: het bieden van gelijke kansen, het respecteren van vrijheid, het bevorderen van welzijn voor iedereen en de bescherming van de rechten van mensen.

Werkvorm Casestudy 

1. Kies in twee- of drietallen twee maatschappelijke vraagstukken. (zie volgende dia's )

2. Analyseer deze twee vraagstukken

3. Formuleer je eigen oplossing voor beide vraagstukken. 

Kies van elke dia 1 vraagstuk

keuzemogelijkheid  dia 1

o Klimaatrechtvaardigheid

Wie is verantwoordelijk voor klimaatverandering en wie moet de gevolgen dragen? Rijke landen hebben historisch gezien meer vervuild, maar armere landen lijden vaak het meest. Hoe verdelen we de lasten eerlijk?

o Sociale ongelijkheid

Hoe zorgen we voor eerlijke toegang tot onderwijs, gezondheidszorg en werk, ongeacht iemands afkomst, geslacht of sociaaleconomische status?

o Racisme en discriminatie

Hoe bestrijden we structurele ongelijkheid en vooroordelen, zoals in het rechtssysteem, de arbeidsmarkt en het onderwijs?

o Toegang tot technologie

Hoe voorkomen we dat technologische vooruitgang (zoals AI en internet) ongelijkheid vergroot? Niet iedereen heeft gelijke toegang tot deze middelen.

o Immigratie en vluchtelingen

Hoe verdelen we de verantwoordelijkheid voor de opvang van vluchtelingen eerlijk tussen landen? Wat is een rechtvaardig immigratiebeleid?

Hoe zorgen we voor gelijke behandeling van mannen, vrouwen en non-binaire personen, bijvoorbeeld op het gebied van loon, rechten en kansen?

o Rechtsstaat en corruptie

Hoe handhaven we een rechtvaardige rechtsstaat waarin iedereen gelijk is voor de wet en corruptie wordt aangepakt?

o Toegang tot medicijnen en zorg

Hoe zorgen we ervoor dat essentiële medicijnen en gezondheidszorg voor iedereen betaalbaar en toegankelijk zijn, ongeacht waar je woont?

o Reparaties en herstelbetalingen

Moeten samenlevingen reparaties bieden voor historische onrechtvaardigheden, zoals slavernij of kolonialisme? Zo ja, hoe? Zo nee, waarom niet?

 keuzemogelijkheid dia 2

o Belastingbeleid

Moeten rijke mensen en bedrijven meer belasting betalen om de ongelijkheid te verminderen? Hoe verdelen we welvaart rechtvaardig?

o Gendergelijkheid

Hoe zorgen we voor gelijke behandeling van mannen, vrouwen en non-binaire personen, bijvoorbeeld op het gebied van loon, rechten en kansen?

o Rechtsstaat en corruptie

Hoe handhaven we een rechtvaardige rechtsstaat waarin iedereen gelijk is voor de wet en corruptie wordt aangepakt?

o Toegang tot medicijnen en zorg

Hoe zorgen we ervoor dat essentiële medicijnen en gezondheidszorg voor iedereen betaalbaar en toegankelijk zijn, ongeacht waar je woont?

o Reparaties en herstelbetalingen

Moeten samenlevingen reparaties bieden voor historische onrechtvaardigheden, zoals slavernij of kolonialisme? Zo ja, hoe? Zo nee, waarom niet?