Thema 3 - Gaswisseling en uitscheiding

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Thema 3

Gaswisseling en uitscheiding

BINAS tabellen 82D, 83, 85, 87A-B

2 basisstoffen per week. Ma 6de, di 8ste, woe 9de uur. Vanaf deze week elke week een 'oud' hoofdstuk herhalen. Week 50 in les herhalen V4 T6 en V5 T1. Week 51 in les herhalen V5 T2, V5 T5.

Basisstof 1

- Je kunt van delen van het ademhalingsstelsel de functies en kenmerken benoemen

- Je kunt beschrijven hoe zuurstof en koolstofdioxide door bloed worden getransporteerd

- Je kunt bij insecten en vissen beschrijven hoe gaswisseling plaatsvindt en hoe zuurstof naar de cellen wordt getransporteerd

De wet van Fick

Transport O₂

• Hemaglobine: vier heemgroepen met ijzeratoom
• Als zuurstof bindt aan ijzer vormt het oxyhemoglobine
• Hb + O₂ ↔ HbO₂
• Hoge zuurstofspanning: bindt zuurstof (reactie naar rechts)
• Lage zuurstofspanning: zuurstof laat los (reactie naar links)

Bohr-effect

• Actief weefsel lagere pO₂, dus minder zuurstofverzadiging Hb
• Actief weefsel hogere pCO₂, lagere pH, meer zuurstofmoleculen komen vrij
• Hoge temperatuur zorgt ervoor dat er meer zuurstof vrijkomt uit oxyhemoglobine

Transport CO₂

• Deel als CO₂ door bloedplasma vervoerd
• Deel CO₂ gebonden aan hemoglobine
• Grootste deel bindt met water tot H₂CO₃, valt uiteen tot HCO₃^- (ook door koolzuuranhydrase) en diffundeert naar bloedplasma. Ladingsverschil rode bloedcellen opgelost door Cl^-, vrijgekomen H⁺ gebonden aan hemoglobine, O₂ komt vrij

Transport CO₂

• Longhaarvaten opgeloste CO₂ vanuit bloedplasma naar alveolaire vocht
• Hemoglobine gebonden CO₂ en H⁺ komt vrij
• HCO₃^- vanuit bloedplasma naar rode bloedcellen, vormt H₂CO³ met H⁺ , wordt door koolzuuranhydrase meteen gesplitst in CO₂ en H₂0

Tracheeën

Kieuwen

Bespreken basisstof 1, vraag 7

a:

- Zoek de pO2 in de longblaasjes op en kijk wat er gebeurt als je deze met bijvoorbeeld 25% verandert

b:

- Zoek op wat het zuurstofgehalte van een weefsel in rust is

c:

- Ik lees, ik weet, dus

- Welke waarden horen bij weefsels in rust en actieve weefsels? Wat zie je daar gebeuren?

d:

- Gebruik de binas!

Basisstof 2

- Je kunt uitleggen op welke wijze longventilatie tot stand komt

- Je kunt beschrijven hoe het longvolume verandert tijdens ventilatiebewegingen

- Je kunt beschrijven hoe de ademfrequentie wordt geregeld

Interpleurale ruimte

• Dunne laag vloeistof in ruimte tussen longvlies en borstvlies
• Lagere druk dan buitenlucht

Luchtdruk

Respirogram

• V = ademvolume
• IRV = inspiratoir reservevolume
• ERV = expiratoir reservevolume
• RV = restvolume
• VC = vitale capaciteit

Chemoreceptoren

Rekreceptoren

Bespreken basisstof 2, vraag 24

24a:

- Gebruik afbeelding 32 over de regulatie van de ademhaling

b:

- oorzaak / probleem: koolstofdioxideconcentratie is te laag door hyperventilatie

gevolg / oplossing: door in een zakje in en uit te ademen wordt ademhaling weer normaal

verband:

c:

- Caissonziekte (decompressie/duikerziekte):  tijdens het verblijf in een gasmengsel met hoge druk (tijdens het duiken)  meer stikstofgas in het bloed en in de weefsels oplost dan normaal. De stikstof wordt bij het terugkeren naar normale druk niet snel genoeg via de longen afgevoerd. en vormt dan belletjes in de bloedvaten. 

Binnen is beginnen

Telefoon in telefoontas

Boeken en planning erbij pakken, zelfwerkzaamheid

Nakijken en aftekenen als een basisstof af is

Om 15:50 bespreken vraag 26 (basisstof 3)

Basisstof 3

- Je kunt de bouw, werking en functies van de lever beschrijven en je kunt uitleggen hoe het interne milieu min of meer constant wordt gehouden door de lever (homeostase)

Bespreken basisstof 3, vraag 26

26a:

- Wat is de functie van een uitscheidingsorgaan?

b:

- oorzaak: verstopte galweg

gevolg: geel oogwit

verband: welke stof kan niet worden afgevoerd met de gal?

c:

- oorzaak: verstopte galweg

gevolg: vettige ontlasting

verband: waar komt het vet in de ontlasting vandaan?

Bouw lever

• Op hoekpunt elk leverlobje aftakkingen poortader, leverslagader, galgang
• Midden leverlobje aftakking leverader

Cellen leverlobjes produceren gal

Afbraak bilirubine

Koolhydraatstofwisseling

Eiwitstofwisseling

Lipidenstofwisseling

Detoxificatie

Basisstof 4

- Je kunt de bouw, werking en functie van de nieren en de urinewegen beschrijven

- Je kunt uitleggen hoe het interne milieu min of meer constant wordt gehouden door de nieren (homeostase)

Binnen is beginnen

Telefoon in telefoontas

Boeken en planning erbij pakken, zelfwerkzaamheid

Nakijken en aftekenen als een basisstof af is

Om 15:10 bespreken vraag 35 (basisstof 4)

Basisstof 4

- Je kunt de bouw, werking en functie van de nieren en de urinewegen beschrijven

- Je kunt uitleggen hoe het interne milieu min of meer constant wordt gehouden door de nieren (homeostase)

Bespreken basisstof 4, vraag 35

35:

- Let op: vergelijking, dus zeg over beide zoogdieren iets in je antwoord

- Wat is het verschil tussen zout water en zoet water? Hoe zou je dat verschil noemen in biologische termen?

- Wat is het effect van in zout water leven op het lichaam van een (zoog)dier? Hoe kan je dat compenseren met de lengte van de nierbuisjes?

Nieren

• Uitscheiding afvalstoffen (ureum), lichaamsvreemde stoffen (medicijnen), overtollig water en zouten
• Osmotische waarde inwendig milieu constant houden

Nieren

• In nierschors en niermerg liggen nefronen
• Nefronen bestaan uit nierbuisjes
• Nierbuisjes monden uit in verzamelbuisjes en die weer in nierbekken
• Nierbuisje start met nierkapseltje (kapsel van Bowman), heeft twee gekronkelde delen en een lus (lis van Henle)
• Haarvaten uit nierslagader: glomerulus
• Diameter afvoerende arteriolen klein, zorgt voor hoge bloeddruk glomerulus
• Veroorzaakt ultrafiltratie naar nierkapsel

Basisstof 5

- Je kunt de bouw en functie van de huid beschrijven

- Je kunt uitleggen hoe het interne milieu (lichaamstemperatuur) min of meer constant wordt gehouden door de huid (homeostase)

Binnen is beginnen

Telefoon in telefoontas

Boeken en planning erbij pakken, zelfwerkzaamheid

Nakijken en aftekenen als een basisstof af is

Om 15:10 bespreken vraag 41 (basisstof 5)

Basisstof 5

- Je kunt de bouw en functie van de huid beschrijven

- Je kunt uitleggen hoe het interne milieu (lichaamstemperatuur) min of meer constant wordt gehouden door de huid (homeostase)

Bespreken basisstof 5, vraag 41

41a:

- Er wordt naar een verschil gevraagd, benoem dus beide afbeeldingen in je antwoord

b:

- Gebruik de afbeeldingen voor je antwoord

c:

- Ik lees/zie: verschil in ligging en verwijding van bloedvaten tussen de twee afbeeldingen

ik weet: 

dus: 

De huid

• Bescherming
• Waarneming
• Thermoregulatie 

• Ademhalingsstelsel, diffusie, transport O2 en CO2 
• Longventilatie, longvolume, ademdrang
• Lever onderdelen en werking
• Nier onderdelen en werking
• Huid functies

https: