8.2 Een nieuwe samenleving

• geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

8.2 Woonomstandigheden

-snelle urbanisatie

- woningen uit de grond gestampt

- geen overheidstoezicht

Werkomstandigheden

- lange werktijden

- gevaarlijk en ongezond werk

- geen overheidstoezicht

- lage lonen

- kinderarbeid

Belangrijk in de strijd tegen misstanden was de schrijver J.J. Cremer.

Zijn bekendste novelle is Fabriekskinderen (1863), geschreven als aanklacht tegen de kinderarbeid (zie bron 12).

Beschavings-offensief hogere burgerij om neergang samenleving te voorkomen

Waarom deed de overheid weinig om de situatie te veranderen?

1. Ze vond dat ze al genoeg deed
2. Ze vond dat ze zo de economie verstoorde
3. Ze had te weinig belastinginkomsten
4. Nederland zat in een economische crisis

Wie probeerden wel om arbeiders te helpen?

1. Ziekenhuizen
2. Fabrikanten
3. Gemeentes
4. Individuele burgers

Waarom groeiden steden explosief?

1. Betere vervoersmogelijkheden
2. Goedkopere leefomstandigheden
3. Hongersnood op het platteland
4. Industrialisatie

Economie en Adam Smith:

- Adam Smith(1723-1790)

- Bekendste econoom uit de 18e eeuw

- Grondlegger klassiek liberalisme

- Schreef boek "The wealth of nations"

- Betoog dat de overheid zo min mogelijk met de handel      en nijverheid moet bemoeien

- Anders wordt het mechanisme van vraag en aanbod                verstoord

- Je moet vrijheid hebben om met je verstand te kunnen          beslissen over je eigen belangen in de economie."

- Overheid moet de markt zijn werk laten doen ("Laissez          Faire")

- Een “onzichtbare hand” houd namelijk alles in de                     economie in evenwicht. 

Gevolgen voor 19e eeuw: ontstaan van de sociale kwestie

Antwoorden vanuit de eigen kring

Oprichting VAKBONDEN,

maar...

- lange tijd verboden door de overheid (in Nederland tot 1871

- leden werden vaak ontslagen

De chartisten

• Roep om hervormingen:
• 'People's charter' > chartisten (1838):
• - algemeen mannenkiesrecht
• - jaarlijks geheime verkiezingen
• - uitbreiding passief kiesrecht
• - vergoeding parlemenstleden
• - verdere herindeling kiesdistricten
• - jaarlijkse verkiezingen parlement
• Beweging zakte in door:
• sociale wetgeving + andere actoren

William Lovett

gematigde leider

Feargus O"Connor,

de radicale activist

Voor velen een lichtpuntje, voor anderen een nachtmerrie

Klassenstrijd

* strijd tussen bezitters en niet-bezitters

* in 19e eeuw: Rijke burgerij (bourgeoisie) tegen de arbeiders (proletariaat)

* zou eindigen wanneer productiemiddelen in handen van het volk zou komen

Marx: wetenschappelijk socialisme

- de rijken worden steeds rijker, de armen steeds armer... (Verelendung)

- het kapitalisme zal vanzelf instorten (crisis)

- het proletariaat zal de macht overnemen (revolutie) en tijdelijk een dictatuur vestigen

- uiteindelijk zal de heilstaat bereikt worden (productiemiddelen gemeenschappelijk bezit)

 

Na zijn dood (1883) bleken niet alle voorspellingen uit te komen:

- werktijden werden korter

- lonen werden hoger

Oude uitspraak klopt niet meer dat 'arbeiders niets te verliezen hebben dan hun ketenen'.

Er ontstaat verschil van mening over de manier waarop het doel bereikt moet worden:

Communisten: houden vast aan de revolutie

Socialisten/Sociaaldemocraten willen de heilstaat bereiken via de weg van de politiek: strijden voor algemeen kiesrecht

Waarom werden vakbonden verboden?

1. Ze riepen op tot geweld
2. Ze riepen op tot een revolutie
3. Ze belemmerden de vrije economie
4. Ze belemmerden het productieproces

Hoe heet een beweging die opkomt voor gelijke rechten?

1. Nationalisatie
2. Liberalisatie
3. Socialisatie
4. Emancipatie