Hoofdstuk 12

• Maatschappijwetenschappen
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Bespreken 

opdracht 11

Wat was het ideaal van vaderschap tot 1970

Opvoedingsvoorlichters propageerde een duidelijk ideaal van vaderschap. Voor het gezin als geheel was de vader bepalend. Ook was hij belangrijk in de ondersteuning van de moeder. Maar voorlichters gingen in adviesboeken later steeds meer inzien dat er ook concrete taken waren die vaders binnen de opvoeding op zich konden nemen.

Over welk type gezin gaat het in de eerste alinea. Licht je antwoord toe

Wat zijn de redenen daarvoor?

De verlichting van de taak van de moeder en de verrijking van het eigen leven. Opvallend hierin was dat vaders, in de voorlichting over opvoeding, als het ware werden overgehaald om actief te participeren in het vaderschap. Bij moeders was dit niet nodig: voor hen is het opvoeden en verzorgen van hun kinderen vanzelfsprekend. Maar ook dat idee is veranderd

Welke functie van socialisatie herken je in de tweede alinea?

Hoe is dat veranderd?

Het idee van Nederlandse moeders dat in de damesbladen gepresenteerd werd, is in die periode veranderd. Het verschoof van een vanzelfsprekend en eenduidig moederschap, naar een moederschap dat motivatie vergt en inhoudelijk kan worden voorgegeven. Ook is opvallend dat vaders in die tijd geen traditionele gezagsvaders willen zijn. Ze prefereren een stijl die de traditionele rol met ondersteuning en betrokkenheid combineert. Onderzoekers zien dus dat idealen en verwachtingspatronen over ouderschap sterk veranderen.

Welk kernconcept van "verandering" is te herkennen in alinea 3? Licht je antwoord toe

Hebben die veranderingen ook effect gehad op opvoedingsboeken?

Dat kan je wel zeggen. In de 70'er jaren verandert het schrijven over moeders en vaders. Auteurs waren positief over de mogelijkheden van ouders om problemen met kinderen op te lossen. Hierbij was de persoon van de opvoeder irrelevant: 'Iedereen kan opvoeden', was de boodschap. Maar uit veel voorbeelden komt nog steeds het vertrouwde beeld naar voren: vader is afwezig, moeder moet het oplossen. Af en toe wordt de moeder aangeraden haar opvoedingsstrategie met de vader te bespreken, zodat zij één front vormen.

Welk kenmerk van het moderne gezin is te herkennen in de vierde alinea. Welk type modern gezin is dat?

En hoe is het daarna verder ontwikkeld?

Tussen 1980 en 1995 richtten voorlichters zich in meerderheid tot moeders. De boodschap die schrijvers doorgaven, was dat moeders een vrijheid hebben die begrensd wordt door hun persoonlijke verantwoordelijkheden in het huishouden. De norm bleef zo onveranderd: moeder zorgt voor het gezin, en vader kan daar, in dien hij het wil, van grote betekenis zijn.

Komt de vijfde alinea overeen met de theorie uit het boek? Licht je antwoord toe

Heeft het advies van opvoedkundigen daarin een rol gespeeld?

Vermoedelijk niet. Na onderzoek van deze adviesboeken lijkt het omgekeerde logischer: de adviezen van deskundigen sloten aan bij de veranderende richting in de praktijk van de gezinsopvoeding. Doordat deze opvoeding veranderde, veranderde het advies mee

Hypothese: opvoedingsdeskundige beïnvloeden veranderingen in opvoeding en samenlevingsvormen. Wordt de hypothese bevestigd of verworpen door de laatste alinea? Licht je antwoord toe

Institutionalisering (1920-1960)

Het proces waarbij een complex van waarden en min of meer geformaliseerde regels vastgelegd wordt in standaard gedragspatronen, die het gedrag van mensen en hun onderlinge relaties reguleren. 

Verzuiling

De samenleving was opgedeeld in drie (of vier) levensbeschouwelijke en sociaaleconomische groepen: 

Katholiek

Protestants

Socialistisch

(Liberaal)

Mensen bleven voornamelijk binnen ‘de eigen zuil’ en de cultuur was sterk collectivistisch.

Gezinsleven ('20-'60)

Het gezin kun je zien als een sociale institutie, omdat er regels zijn waardoor iedereen weet wat er van hem of haar verwacht wordt.

Kostwinnersgezin en bevelshuishouding: er was sprake van een duidelijke rolverdeling tussen man en vrouw en een grote machtsafstand. 

Dit was was ook (deels) wettelijk vastgelegd. 

Veranderingen in instituties (Na WOII)

Maatschappelijke veranderingen: baby-boom, economische vooruitgang en eigen woning bezit

In de wet veranderde onder andere het volgende:

1. De opbouw en de uitbreiding van de verzorgingsstaat

2. Wetswijziging in 1957: vrouwen werden niet langer als handelingsonbekwaam gezien.

Voordelen

Gedrag wordt gereguleerd

Er wordt steeds meer geredeneerd vanuit regels en procedures

Leidt tot zingeving (bijvoorbeeld statieflessen)

Nadelen

Gedrag wordt voorspelbaar, wat leidt tot meer vrijheid

Democratisering (1960-1980)

Het proces van de verandering van de machts- en gezagsverhoudingen door een grotere inspraak en medezeggenschap van degenen met minder macht

Democratisering in de politiek

Een voorbeeld van democratisering is de verlaging van stemgerechtigde leeftijd in 1965 en 1972. 

Streven naar een politiek systeem waarin burgers participeren in de besluitvorming, door actief- en passief kiesrecht.

Andere voorbeelden van democratisering in de politiek:

2. Politieke grondrechten, zoals kiesrecht en het recht om een politieke partij op te richten

1. Klassieke vrijheidsrechten,   zoals de vrijheid van  meningsuiting

Democratisering in de politiek

3. Sociale grondrechten, zoals de zorg voor woning, werk, zorg en onderwijs voor iedereen

Onderhandelingshuishouding

Verandering van bevelshuishouding naar onderhandelingshuishouding: 

• Kleinere machtsafstand tussen ouders en kinderen
• Over het gedrag, taken en rollen werd steeds meer overlegd
• Kinderen kregen steeds meer zeggenschap
• Stimulatie van verantwoordelijkheid en zelfstandigheid

Verandering rol socialisatoren

Peergroup

Media 

Jongeren hadden meer geld en tijd en de mogelijkheid om te studeren

De media ging een grotere rol spelen, wat leidde tot de ontzuiling

Kinderen brachten steeds meer tijd door op school. Ook in het onderwijs was er sprake van democratisering

Onderwijs

Wat heeft deze afbeelding met individualisering te maken?

Wat heeft deze afbeelding met 

individualisering te maken?

Antwoord: Vroeger werd er vaak met losse koffie een pot koffie gezet, voor meerdere mensen. Op de afbeelding zie je cupjes waarmee een kopje koffie tegelijk kan worden gezet. Daarin zie je de nadruk op het individu in plaats van op het collectief.

Individualisering

Het proces waarbij individuen in toenemende mate hun zelfstandigheid op verschillende gebieden kunnen vergroten

Hierna zou je als docent uit kunnen leggen wat de relatie met secularisering en ontzuiling is. 

Verklaringen

Verklaringen voor individualisering vanaf 1960:

• Toename van de welvaart, waardoor mensen   zelfstandiger werden.
• Stijging van het opleidingsniveau van   arbeidskrachten, waardoor partners minder   afhankelijk van elkaar werden.

Individualisering '80-'00

Zelfstandigheid om eigen keuzes te maken is vergroot, sprake van een meerkeuzemaatschappij.

Mensen met minder macht kregen grote inspraak en medezeggenschap en werden dus zelfstandiger

Groei van het aantal eenpersoonshuishoudens

Individualisering in het gezin '80-'00

Vrouwenemancipatie leidde tot meer gelijkheid

 

Man en vrouw gingen steeds meer allebei werken huishouden werd soms uitbesteed

Onafhankelijkheid, zelfontplooiing, ontwikkeling en eigen keuzes maken

Gevolg: steeds meer co-ouderschappen en samengestelde gezinnen

Individualisering (heden)

• Moderne media stimuleren de eigen keuzes in bindingen

• Verschuiving van toebedeelde relaties (familie, kerkgenoten) naar verworven relaties (bindingen op basis van interesses of overtuigingen). 

• Socialisatie vindt steeds meer plaats op school en minder in het gezin. 

Voordelen

Meer vrijheid en zelfstandigheid

Bedreiging voor solidariteit en de verzorgingsstaat

De nadruk ligt op eigen verantwoordelijkheid en jezelf helpen bij moeilijkheden

Nadelen

Meer tot recht komen als individu

Rationalisering

het proces van het ordenen en systemeren van de werkelijkheid met de bedoeling haar voorspelbaar te maken en het doelgericht inzetten van middelen om zo efficiënt en effectief mogelijke resultaten te bereiken. 

Een voorbeeld van rationalisering zijn datingapps, zoals Bumble en Tinder. 

Rationalisering en gezinnen

De samenleving wordt steeds meer als maakbaar gezien, bijvoorbeeld: bestrijding criminaliteit.

Gezinsleven en gezondheid werd steeds beheersbaarder door bijvoorbeeld de pil en vaccinaties

Economische rationalisering zorgde voor toename van vrije tijd

Rationalisering in overheidsbeleid (nu)

Rationalisering is soms duidelijk zichtbaar in het beleid. De overheid laat vaak wetenschappelijk onderzoeken hoe het beleid de gebeurtenissen zo efficiënt en effectief mogelijk kan beïnvloeden.

Ideologieën hebben verschillende opvattingen over maakbaarheid. 

Sleep de ideologie naar de juiste opvatting.

'Traditionele rolverdeling is belangrijk en daarom moet er belastingkorting zijn voor éénverdieners.'

'De vrijheid van het individu staat voorop. De overheid moet zich neutraal opstellen.'

'De overheid moet ingrijpen om de gelijkheid tussen man en vrouw en verschillende samenlevingsvormen te bevorderen.'

Confessio-

nalisme

Liberalisme

Socialisme en sociaaldemocratie