H5.4 wakk deel 1

• Economie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Welkom

4 MAVO ||  2022-2023

Hoofdstuk 5 - Kan de overheid dat regelen?

Exameneenheid Overheid en bestuur

Programma

• Vorige les
• Lesdoelen
• Theorie
• Aan de slag
• Evaluatie

Verzorgingsstaat

Nederland is een verzorgingsstaat.

De overheid geeft veel geld uit aan gezondheidszorg, onderwijs en woningbouw.

Ook zorgt de overheid dat iedereen voldoende inkomen heeft om van te leven.

Sociale zekerheid

De sociale zekerheid in Nederland is in wetten geregeld en bestaat uit:

1.sociale verzekeringen

2.sociale voorzieningen

• Volksverzekeringen
  
• Voor alle inwoners van Nederland
  
• Iedereen tot de pensioenleeftijd betaalt premie
  

• Bijvoorbeeld:
  
• AOW (Algemene Ouderdomswet)
  
• Anw (Algemene nabestaandenwet)
  
• Wlz (Wet langdurige zorg)
  

• Werknemersverzekeringen
  
• Voor mensen die in loondienst werken of hebben gewerkt
  
• De werkgever betaalt de premie

• Bijvoorbeeld:
  
• WW (Werkloosheidswet)
  
• WIA (Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen)
  

Sociale verzekeringen

Voor als je zonder inkomen komt te zitten.

Er zijn twee soorten sociale verzekeringen

AOW

Anw

Wlz

WW

WIA

bijstandsuitkering

huurtoeslag

zorgtoeslag

betaald met

betaald met

betaald door:

betaald door:

belastinggeld

iedereen met een inkomen

premies

sociale verzekering

sociale voorziening

sociale zekerheid

volksverzekering

werkgevers

werknemersverzekering

Aan het einde van de les

• kun je verklaren hoe de overheid de inkomsten en uitgaven onder controle houdt
• kun je berekenen hoe je (snel) van miljarden naar miljoenen rekent en andersom
• kun je verklaren hoe de rijksoverheid aan haar inkomsten komt
• Kun je benoemen wat voor inkomsten de gemeente heeft

www.rijksoverheid.nl

www.rijksoverheid.nl

Uitgaven en inkomsten van de overheid

• Rijksbegroting = verwachte uitgaven en inkomsten van de overheid in het komende jaar.
• In de miljoenennota worden de gemaakte keuzes uitgelegd. Doordat de overheid leent, is er een staatsschuld.
  

Doordat de overheid leent, is er een staatsschuld.

Worden er meer inkomsten dan uitgaven verwacht? Dan is er een begrotingsoverschot.

 

Worden er meer uitgaven dan inkomsten verwacht? Dan is er een begrotingstekort.

Wat kan de overheid doen als het last heeft van een begrotingstekort?

Begrotingstekort

Een begrotingssaldo is het verschil tussen de verwachte inkomsten en uitgaven.
Er is sprake van een begrotingstekort als er meer geld wordt uitgegeven dan er inkomsten zijn.
De landen in Europa hebben afgesproken dat hun begrotingstekort niet te hoog mag zijn elk jaar

Als er meer inkomsten zijn dan uitgaven noemen we dan een begrotingsoverschot

Staatsschuld

Wat zijn de gevolgen van een grotere staatschuld voor de overheidsuitgaven?

Staatschuld 

De overheid leent geld

Gevolg = De staatsschuld stijgt
--> De overheid is elk jaar extra geld kwijt aan rente en aflossing om de schulden af te betalen.

Staatschuld

Een begrotingstekort = toename staatsschuld

Een begrotingsoverschot = afname staatschuld

In 2022 moest de overheid 4,3 miljard euro aan rente betalen over de staatschuld. De staatschuld in 2022 stond op 415 miljard euro. Bereken het percentage aan rente dat de overheid moest betalen over de staatschuld. Afronden op 2 decimalen.

Aan de slag

Maken t/m 5.4 tot en met 6

Zachtjes overleggen! / Aan docent vragen

Klaar? Nakijken en werken aan leerdoelen -> Herhalingsopdrachten maken

Niet af? Huiswerk!

Tot 5 minuten voor tijd --> bespreken opdracht 4