2.1 Wetenschap en politiek in de Griekse stadstaat

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo lwoo, havo
• Leerjaar 4

2.1 Wetenschap en politiek in de Griekse stadstaat

Lesdoelen:

In deze paragraaf leer je:

- hoe de klassieke cultuur van de Griekse stadstaten tot ontwikkeling kwam.

- hoe Grieken dachten over burgerschap en politiek.

- hoe het Griekse wetenschappelijk denken ontstond.

KA: - ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat.

- de klassieke vormentaal van de Grieks-Romeinse cultuur.

2.1 Wetenschap en politiek in de Griekse stadstaat.

De cultuur van de Griekse stadstaten

• Rond 3000 v.C (uitvinding schrift) was de oudheid begonnen (tijdvak 2) 
• omstreeks 1000 v.C nieuw type schrift: alfabet.
• 800 v.C: De Grieken hadden hun schrift met wat aanpassingen overgenomen van de Feniciërs (Libanon). Later pasten de Romeinen het Griekse alfabet weer aan.

Fenicisch alfabet

Grieks alfabet

2.1 Wetenschap en politiek in de Griekse stadstaat

De cultuur van de Griekse stadstaten

Vanaf de 8e eeuw v.C kwam een nieuwe Griekse beschaving tot ontwikkeling.

• Polis (stadstaat) --> landbouwstedelijke samenleving
• Bij overbevolking wordt er een nieuwe onafhankelijk polis gesticht. Zo verspreidt de Griekse cultuur zich

In het rood de Griekse poleis.

2.1 Wetenschap en politiek in de Griekse stadstaat

Burgerschap en politiek

Doordat de poleis (stadstaten) onafhankelijk waren van elkaar. Hadden ze ieder hun eigen bestuursvorm:

• De Griekse stadstaten werden in het begin geregeerd door koningen. Later werd een aantal bestuurd door rijke families (adel).
• Monarchie: Polis met een erfelijke koning (alleenheerschappij). 
• Aristocratie: Bestuurssysteem waar een polis werd bestuurd door een groep aristocraten (regering van de besten), ontwikkelt zich naar groep v/d adel. 

2.1 Wetenschap en politiek in de Griekse stadstaat

In sommige steden greep één edelman op een onwettige manier de macht. Dit noemen we een tirannie 

Periander 627 v.C tiran van Korinthe

2.1 Wetenschap en politiek in de Griekse stadstaat

In Athene verjoeg de politicus Kleisthenes met steun van het volk de laatste tiran weg. In 507 v.C maakte hij van Athene een democratie.

• De volksvergadering besliste over wetten, koos de bestuurders en controleerde hen. 
• Autochtone vrije mannen mochten spreken en stemmen. --> directe democratie.
• Vrouwen, immigranten en slaven werden buitengesloten.

De Agora, centrale plein in het midden van de stad waar de volksvergadering samen kwam.

Heeft Nederland een direct of indirecte democratie? Leg je antwoord uit.

2.1 Wetenschap en politiek in de Griekse stadstaat

Plato, de leerling van Socrates verafschuwde de democratie. De massa liet zich volgens hem leidden door emoties en hebzucht. Hij vond dat een elite van bekwame mensen de macht moesten hebben.

Aristoteles, de leerling van Plato, omschreef dat een goede regering zich aan de wet hield en het algemeen belang voorop stelde. Dat kon een monarchie, aristocratie of democratie zijn. Leiders mochten zich niet leiden door eigenbelang en willekeur.

2.1 Wetenschap en politiek in de Griekse stadstaat

De cultuur van de Griekse stadstaat

In de 5e eeuw v.C kwam de Griekse cultuur tot bloei, voornamelijk de wetenschap en de bouw- en beeldkunst.

• Klassiek (Omdat de gedachten en vormen ervan later zo goed gevonden werden dat het werd nagedaan).

Beroemdste klassieke gebouw: Parthenon op de Akropolis van Athene.

(447 tot 437 v.C.) Zuilen in Dorische stijl en een strook met beeldhouwwerk: reliëf.

2.1 Wetenschap en politiek in de Griekse stadstaat

In het Parthenon stond het 11,5 meter hoge beeld van Athena.

In haar ene hand de Nike (overwinningsgodin) en in haar andere hand een lans met een slang.

Reconstructie van Athena in Nashville.

Ontwikkeling:

- beweging

- natuurgetrouw/ realistisch met gezichtsuitdrukkingen.

- gedetailleerd

2.1 Wetenschap en politiek in de Griekse stadstaat

Wetenschappelijk denken

De Grieken verklaarden de wereld met verhalen over goden. Deze goden waren bovennatuurlijk, maar hadden ook menselijke eigenschappen.

• Griekse denkers kregen het idee dat goden menselijke verzinsels waren. Deze filosofen ontwikkelden rond de 6e eeuw v.C een rationele (alles met het verstand redeneren) manier van denken.
• De Grieken maakten de wetenschap los van de praktijk (vuur maken, potten bakken etc.) Ze dachten na over abstracte begrippen zoals schoonheid, macht en zwaarte en wilden begrijpen hoe de werkelijkheid in elkaar zit.
• Met abstracties zochten ze ook wetmatigheden: Pythagoras en Hippocrates.

Leg a.d.h.v. Aristoteles uit dat Griekse filosofen gingen nadenken over abstracte begrippen.

Lees de bron. Welk kenmerkend aspect past hierbij?

Noem twee staatsvormen waarnaar wordt verwezen in de bron.

Zet de zinnen in de juiste volgorde.

1

2

3

4

De klassieke Atheense cultuur bloeit.

Athene wordt een democratie.

De koning van Macedonië verenigt de Griekse stadstaten in één rijk.

Grieken stichten hun eerste koloniën in het Middellandse Zeegebied.

Maak de juiste combinaties.

Aristocratie

Monarchie

Tirannie

Democratie

Oligarchie

Alleenheerschappij dat bestuurt wordt door een erfelijke koning.

Bestuur door een kleine groep edelen.

'regering van de besten'

Bestuur waar één edelman op een onwettige manier de macht heeft gegrepen.

Bestuur waarbij het volk beslist.

Regering van een kleine groep. Edelen, maar ook rijke burgers zonder adellijke titel.