Vooroordelen en verschillende rollen .... ?! Slachtoffer, held, dader

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo lwoo, k
• Leerjaar 2

Wat zou jouw rol zijn??

Deze les gaan wij het hebben over jouw rol in tijden van oorlog. We weten allemaal wat er op dit moment in Oekraïne gaande is. Er is oorlog en er wordt hard gevochten en niet alleen door militairen. Er zijn zelfs mensen uit heel Europa die zich nu vrijwillig aanmelden om mee te vechten in deze oorlog. Deze les wil ik het met jullie hebben over verschillende rollen die je kunt aannemen. Onze focus leggen wij op WOII. Daar zijn heel duidelijk 3 rollen te onderscheiden, dader, held of slachtoffer. Het is moeilijk om te zeggen wat jouw eigen rol zou zijn, mensen weten van te voren nooit precies hoe ze zouden handelen. Wel kunnen we nadenken over mensen die echt bestaan hebben en ook gekozen hebben voor een bepaalde rol, alhoewel kiezen een groot woord is. In sommige rollen word jij misschien ook wel gedwongen, kunnen we ook samen bespreken.

Les over verschillende rollen, aannames en vooroordelen

Waar komen vooroordelen vandaan, door welke bril kijk jij, wat is de rol van jouw ouders en hoe sterk is jouw eigen mening of ben je makkelijk te beïnvloeden

Deze les gaan wij het hebben over vooroordelen en aannames gebaseerd op foto's die jullie te zien krijgen. De opdracht volgt tijdens deze les. Eerst kringgesprek over aannames en vooroordelen, waar komen die vandaan en hoe worden die gevormd. Vervolgens bespreken we Loesje, wat staat er eigenlijk precies?

Leerdoelen

• Ik begrijp na deze les de begrippen vooroordelen en aannames
• Ik begrijp na deze les de begrippen slachtoffer, dader en held
• Ik begrijp na deze les hoe snel jezelf door een "gekleurde bril" kan kijken en ergens een waardeoordeel over hebt

We bespreken deze leerdoelen en ik vraag aan de kinderen of ze hier al wat vanaf weten, zo ja, gaan we door naar de volgende dia en mogen ze het woordweb invullen 

Benoem een voorbeeld van een vooroordeel/aanname?

Even de voorkennis activeren n.a.v. het gesprek bij de leerdoelen, wat zijn nou precies vooroordelen en aannames? Bv alle Duitsers waren slecht of alle verzetsmensen waren goed. In algemene zin kan natuurlijk ook, bv alle Amerikanen zijn dik, alle mensen met een bril op zijn slim, alle kinderen op het VMBO kunnen goed met hun handen werken enz. 

Wat zegt het uiterlijk ons?

Wij baseren onze mening binnen enkele seconden op iemands uiterlijk. Wij stellen onze mening vervolgens niet meer zo snel bij mits we goede argumenten te horen krijgen. Deze 3 afbeeldingen, wat voor mening hebben wij hierbij en waarom dan?

Als we kijken naar deze foto, wat denken jullie? Welke hobby heeft deze persoon? 

Is jouw keuze gebaseerd op feiten of kijk je alleen naar het uiterlijk? De kans is erg groot dat je kiest voor het dambord, gebaseerd op wat je ziet. Waarom eigenlijk??

Wat heeft WOII nou met vooroordelen en verschillende rollen te maken??

Wat heeft het nu met elkaar te maken. In en na de oorlog werd vaak gesproken over goede of foute mensen. Anders gezegd over daders, slachtoffers of helden. Wanneer was je een held, wanneer een slachtoffer en wanneer een dader. Hier zijn we het waarschijnlijk vrij snel met elkaar eens maar kun je ook zien of het een dader, slachtoffer of held is?

"Rollen" in de oorlog

• Slachtoffer
• Dader
• Held

Uitleg begrippen m.b.t. WO II

Slachtoffer: bv de joden, mensen die opgepakt werden, homoseksuelen, gehandicapte mensen

Dader: bv de Duitse militairen, de SS, de NSB, de Gestapo

Held: bv de verzetsstrijders, de geallieerden maar kan misschien ook wel een Duitse legeraanvoerder zijn geweest die zijn mening heeft gewijzigd en juist een held geworden is...

Opdracht:

Jullie krijgen zo 6 foto's te zien, aan jullie de vraag of deze mensen slachtoffer, dader of held geweest zijn in de tweede wereldoorlog en waarom denk je dat?

Uitleg opdracht, zie dia

1. Dader, slachtoffer, held?

2. Dader, slachtoffer, held?

Kinderen schrijven op een blaadje wat ze denken wat de rol is van de afgebeelde persoon.

1. ...........................................

2. ..........................................

3. Dader, slachtoffer, held

4. Dader, slachtoffer, held

Kinderen schrijven op een blaadje wat ze denken wat de rol is van de afgebeelde persoon.

3. ...........................................

4. ..........................................

5. Dader, slachtoffer, held?

6. Dader, slachtoffer, held?

Kinderen schrijven op een blaadje wat ze denken wat de rol is van de afgebeelde persoon.

5. ....................................

6. .....................................

Foto nummer 1 en 2

• Leopold Socha
• Kurt Gerstein

Leopold Socha: 

Held, deze Leopold was een Poolse inspecteur van afvalwater in de stad Lwów in Polen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikte Socha zijn kennis van de riolering van de stad om een ​​groep Joden te beschermen tegen de nazi-vervolging. In eerste instantie vroeg hij er geld voor of andere dingen van waarde. Toen dat op was, had hij allang een band opgebouwd met deze groep mensen en ging hij en zijn vrouw deze mensen met gevaar voor eigen leven helpen. Deze groep Joden heeft 13 maanden ondergronds verstopt gezeten. De groep Joden en hijzelf hebben de oorlog overleefd.

Kurt Gerstein: 

Held, hoe onwaarschijnlijk dat misschien ook lijkt. Hij was nl. tijdens de oorlog een SS officier. Hij was mijnbouwdeskundige en ingenieur en hij wist af van de massavernietiging van de Joden. Nadat hij dit zelf meegemaakt had hoe dit te werk ging, had hij zijn mening hierover vastgesteld. Na deze schokkende ervaring(en), stelde Gerstein alles in het werk om de wereld bekend te maken met de verschrikkingen van de nazikampen. Hij zocht contact met vertegenwoordigers van neutrale landen, de katholieke en protestantse kerk en het Nederlandse verzet. Hij hoopte dat zijn getuigenis wereldwijd openbaar gemaakt zou worden en dat wereldleiders, waaronder de paus, zich zouden uitspreken tegen de massavernietiging. Helaas geloofde niemand hem en kreeg hij weerstand en ongeloof te horen op zijn verhaal.

Foto nummer 3 en 4

• Hannie Schaft
• Willem van der Neut

Hannie Schaft:

Held en slachtoffer. Hannie Schaft was een bijzondere verzetsstrijdster in de Tweede Wereldoorlog. Er waren wel meer vrouwen actief in het verzet, maar Hannie nam als een van de weinigen deel aan het gewapende verzet tegen de nazi's. Dit kostte haar het leven: vlak voor de bevrijding werd ze gevangengenomen en gefusilleerd, d.w.z. doodgeschoten. Ze werd bekend onder de naam "Het meisje met de rode haren".

Willem van der Neut: 

Dader. Willem van der Neut werd op zijn achttiende lid van de NSB. Willem werd vrijwillig SS'er en vertrok in 1941 met het Nederlandse SS-onderdeel naar Rusland om te vechten. Omdat twee van zijn broers daar sneuvelden mocht hij terug naar Nederland. Hij kwam terecht bij kamp Amersfoort en was daar een wrede en beruchte bewaker. Vlak na de oorlog werd hij gearresteerd. In eerste instantie beweerde hij in Kamp Amersfoort alleen op wacht te hebben gestaan in een uitkijktoren, maar later bekende hij gevangenen - waaronder Joden - zwaar te hebben mishandeld en meerdere malen lid te zijn geweest van een executiepeloton.

 

Foto nummer 5 en 6

• Irma Grese
•  Ernst Verduin

Irma Grese: Dader

In 1936 pleegde moeder Berta zelfmoord, waarschijnlijk vanwege problemen in het huwelijk, ook werd ze enorm gepest op school. Ze stopte met school en uiteindelijk meldde zij zich aan als Helferin bij de SS en werd in 1942 toegelaten tot de opleiding voor kampbewaaksters in Ravensbrück. Haar vader stond hier niet achter en wilde geen contact meer met haar. Vervolgens heeft zij nog gewerkt in Auschwitz en Bergen-Belsen. Irma is hier na de oorlog voor vervolgd en ter door gebracht door ophanging.

Ernst Verduin: Slachtoffer

Hij groeide op in een niet-religieus Joods gezin. Ze worden gedwongen te verhuizen naar Amsterdam. Het gezin wordt hier opgepakt en opgesloten in concentratiekamp Vught. In september 1943 wordt Ernst via Westerbork naar vernietigingskamp Auschwitz gedeporteerd.

Hij overleefde de kampen Vught, Westerbork, Auschwitz en Buchenwald. Nadat hij teruggekeerd is, heeft hij vele lezingen gehouden over wat hij meegemaakt heeft.  

Wat is jouw "bril"

Wat is jouw bril, oftewel klopten jouw antwoorden bij de uitleg. Waarom heb jij de mensen op de foto als slachtoffer, dader of held betiteld. Heb je alleen gekeken naar het uiterlijk of heb je geprobeerd breder te kijken, misschien naar een uniform o.i.d. Had je dit eigenlijk wel goed kunnen maken?? Het antwoord is nee. Jullie kenden deze mensen niet en op basis van alleen de foto als bron is het niet haalbaar om een juiste rol bij deze mensen te benoemen.

Wat is jouw rol....

Zoals we aan het begin van de les al gezegd hebben is jouw rol niet te voorspellen. Het heeft met zoveel factoren te maken en zeker niet met hoe je er uit ziet. Wel goed om na te denken en stil te staan bij dit soort vragen en niet gelijk een antwoord of oordeel klaar te hebben. Probeer altijd weloverwogen na te denken en te praten. Is vaak heel lastig, ook nog voor volwassenen. Blijf je hier altijd bewust van!!