4 - Taal fan myn hert les 3

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

WOLKOM BY FRYSK

WOLKOM BY FRYSK

Is eltsenien oanwêzich?

 Yn dizze les:

- Kinst útlizze wat it ferskil is tusken in taal en in dialekt

- Kinst wat fertelle oer it Europeesk Hânfest foar minderheidstalen

- Learst oer de grutste dialekten fan it Frysk

- Witst wat twalûden binne

Filmke

Oer it Europeesk Hânfest 

https://www.youtube.com/watch?v=0pYi76Us1jw

Húswurk neisjen

Les 2

Opdracht 1:

Lis de begripen yn eigen wurden út

VWO

1. Politike erkenning

It Frysk is neffens de wet in offisjele taal.

2. Status

Yn de wet stiet datst de taal oeral brûke meist. Minsken sette harren yn foar it bestean fan de taal. It is ek in skoalfak. Dat jout de taal status.

3. Taalhistoaryske ûntwikkeling

It Frysk hat in lange histoarje en ûntwikkeling. De taal is sels âlder as it Nederlânsk!

4. In rike wurdskat

It Frysk hat in hiel soad eigen, unike wurden.

5. In eigen kombinaasje fan lûden en bylûden

Typysk Fryske klanken as ie, ea, iuw, oe. Komme net yn it Nederlânsk foar.

6. Eigen regels foar wurdfoarming

Regels dy't bepale hoe't de Fryske wurden foarme wurde. 

7. Eigen stavering- en grammatikaregels

Foar it skriuwen fan it Frysk binne regels opsteld, der is in Frysk wurdboek en foar de grammatika binne fêste regels.

8. Wurdt praat en skreaun

It Frysk wurdt aktyf brûkt troch in protte minsken dy't de taal prate en skriuwe kinne.

 

9. Wurdt privee en foar offisjele saken brûkt.

De minsken prate net allinnich thús of mei freonen Frysk, mar it wurdt ek op it wurk, op skoalle en by bedriuwen brûkt. Der is sels in eigen Omrop en yn de krante wurdt ek Frysk skreaun.

Húswurk neisjen

Les 2

Opdracht 2:

Kies in dialekt en in taal. Foldocht dyn dialekt oan de 9 eleminten? En dyn taal?

VWO

Dialekt: Zuid Hollands

1.  nee

2. niet echt

3. ja! Tot 800 Fries, daarna verschillende dialecten.

4. ja. Veel woorden/uitspraken  in Zuid-Hollands, niet in de rest van Nederland. (stikzakje=boterhamzakje / regge=rug)

5. nee. Wel veel eigen uitspraak, bijv put  = pit of pet

kunnen = kenne

6. nee, geen regels die zijn vastgelegd

7. nee, geen regels die zijn vastgelegd. Wordt wel over geschreven in verschillende taalatlassen.

8. Vooral gesproken. 

9. Vooral privé.

Húswurk neisjen

Les 2

Opdracht 3:

Beäntwurdzje de fragen oer it "Europeesk Hânfest foar regionale talen of talen fan minderheden".

https://nl.wikipedia.org/wiki/Europees_Handvest_voor_regionale_talen_of_talen_van_minderheden

1.  Een verdrag met als doel de bescherming en bevordering van regionale talen en minderheidstalen in Europa. Opgesteld door het comité van ministers en de Raad van Europa.

2. Hierin staat vastgelegd hoe de talen beschermd en behouden worden.

Ook de bevordering van de talen is belangrijk. Mensen moeten de talen  kunnen blijven leren.

3. Roemenië (20)

4. Fries, Jiddisch, Limburgs, Nedersaksisch, Romani, Papiaments.

Nuver, opfallend? Wêrom?

5. 

- Beide erkend in het Handvest. 

(Fries in deel III, Limburgs in deel II)

Hebben beide varianten die ook in Duitsland gesproken worden. 

Beide een rijke geschiedenis en kennen meerdere varianten.

- Fries heeft meer 'status' in het handvest, is de officiële tweede taal van NL, is een verplicht schoolvak, heeft een standaardvorm die vastgelegd is in woordenboeken. 

Limburgs heeft minder status, is

 geen officiële  taal, maar een streektaal en kent geen standaardvorm.

Taal fan myn hert

Les 3: Rike taal

https://www.youtube.com/watch?v=ln5aJ8D4mUw

Taal fan myn hert

Opdracht 1

1. Ut hokker taalgebiet komsto?

2. De trije grutste taalgebieten binne ek de trije grutste Fryske dialekten. Hokker binne dat?

3. De trije grutste dialekten lykje op elkoar, dochs binne der ferskillen. Neam twa ferskillen tusken de dialekten.

Opdracht 1

2. De trije grutste taalgebieten binne ek de trije grutste Fryske dialekten. Hokker binne dat?

- 

- 

- 

Opdracht 1

Fraach 3:

Opdracht 2

Wier of net wier?

Opdracht 3

Meitsje de fragen 1 en 2

Opdracht 4

Het water

https://www.youtube.com/watch?v=Ud6KNGu3C2I

It wetter

https://www.youtube.com/watch?v=rnuROWWPtmc

VWO

Húswurk

HAVO

Les 3: Opdracht 1, 2 en 3

VWO

Les 3: Opdracht 1, 2, 3, 4 en 5

Yn dizze les:

- Kinst útlizze wat it ferskil is tusken in taal en in dialekt

- Kinst wat fertelle oer it Europeesk Hânfest foar minderheidstalen

- Learst oer de grutste dialekten fan it Frysk

- Witst wat twalûden binne