Paragraaf 4.2 Uitputbaar: fossiele brandstoffen

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Welkom allemaal / Wat gaan we doen ?

• Laptop op tafel, dichtlaten
• Pak je aantekeningenschrift
• Pak je pen + markeerstift
• Wacht rustig tot de les begint 

4.2 Uitputbaar: fossiele brandstoffen

§4.1 Energiebronnen

Hoofdstuk 4: Bronnen van Energie

§4.2 Uitputbaar: Fossiele brandstoffen

§4.3 Problemen met fossiel

§4.4 Hernieuwbare energiebronnen

Deelvraag = Hoe ontstaan fossiele brandstoffen?

§4.5 Energietransitie in Nederland

Leerdoelen 4.2

Aan het einde van de les:

• Kun je beschrijven wat fossiele brandstoffen zijn en hiervan drie voorbeelden geven.
  
• Je kunt beschrijven hoe steenkool ontstaat.
• Kun je  het verschil uitleggen tussen bruinkool en steenkool, en hierbij het begrip inkoling gebruiken.
• Kun je  beschrijven hoe aardolie ontstaat uit organische resten van algen, bacteriën en plankton.
  
• Kun je beschrijven hoe aardgas ontstaat, vaak samen met steenkool en aardolie.

Tijdens de uitleg:
 ben je stil,
steek je je hand op als je mee wilt doen
 maak je aantekeningen

Fossiele brandstoffen

• Steenkool, aardolie en aardgas zijn gevormd uit resten van planten, bomen en dieren.
  
  
• Fossiele brandstoffen: brandstof die in miljoenen jaren is gevormd uit planten-, bomen- en/of dierenresten.

Hier zie je overblijfselen van een plant (varen) in steenkool.

Maak aantekeningen!!

Steenkool

• Steenkool winnen wij uit gesteentelagen van 300 tot 350 miljoen jaar oud.
  
  
• Vroeger warm en vochtig, tropisch klimaat met veel moerassen.
  
  
• Planten/ bomen / dieren die doodgingen zakten naar de bodem en bleven liggen.
  
  
• Er komt zand / klei overheen, het wordt veen.

Maak aantekeningen!!

Steenkool

• Honderden meters veen stapelden zich op over de miljoenen jaren.
• Veen werd samengeperst door toename van druk en temp: Inkoling.
• Er ontstond eerst bruinkool.
• Daarna steenkool.

Maak aantekeningen!!

Aardolie

• Komt uit gesteenten van miljoenen jaren oud.

• Plankton, bacteriën en algen stierven af.
  
• Resten raakten op de zeebodem bedekt onder laagjes klei, zand of kalk.
  
• Druk en temperatuur neemt toe.
• Zand, klei en kalk verander in in zandsteen, schalie en kalksteen;
• Er ontstaat aardolie in die gesteentelagen.

Maak aantekeningen!!

Aardgas

• Aardgas ontstaat uit resten van planten, bomen algen, bacteriën en plankton.
• Aardgas bevind zich in aardolie en steenkool.
• Door toenemende druk en temperatuur komt er aardgas vrij tussen steenkool en aardolie.
• Aardgas kan niet ontsnappen door het ondoorlatend laagje waardoor het in de grond blijft zitten.

Maak aantekeningen!!

• Er zijn twee provincies in Nederland die bekend staan om de fossiele brandstoffen:
  
  
• Groningen heeft aardgas.
• Limburg heeft steenkool.

Aardgas

Steenkool

Aardolie

Vragen?

Aan de slag

Ga naar SOM Today

Leermiddelen

Aardrijkskunde

3 vmbo t/h

Ga naar paragraaf 4.2 Energiebronnen

Aan het werk:

Opdrachten 1 t/m 5   + 7 

HERHALING

Paragraaf 4.2

Uitputbaar: Fossiele brandstoffen 

Sleep de energiebronnen naar de juiste plek.

Primaire energiebron

Secundaire energiebron

Zonnestraling

Aardgas

Benzine

Elektriciteit

Aardolie

Kernenergie

Uranium

Water

Bruinkool

Steenkool

Diesel

Wind

Sleep de energiebronnen naar de juiste plaats in het diagram.

Hieronder zie je zes voorbeelden van fossiele en duurzame energiebronnen. Herken jij ze? Zet ze bij het juiste rijtje

Hernieuwbare energie

Uitputbare energie

Noem 2 oorzaken waarom het energieverbruik op aarde stijgt

Leg het begrip fossiele brandstoffen uit

Waarom zijn fossiele brandstoffen uitputbaar

Noem 3 fossiele brandstoffen

Hoe ontstaat steenkool? Sleep de zinnen naar de blokken in juiste volgorde

1

2

3

4

Er onstaat eerst bruinkool, daarnaa steenkool

Planten/ bomen /dieren sterven en zakken naar de bodem. Dit blijft liggen.

Kool- en zuurstof neemt toe 

( inkoling )

Er ontstaat veen.

Veen werd samengeperst door toename van druk en temp.

Wat is steenkool?

1. Samengeperste planten / dieren van miljoenen jaren oud
2. Samengeperste zeediertjes van miljoenen jaren oud
3. Een sponzige laag van dode planten
4. Steenkool is een veenlaag uit de Middeleeuwen

Aardolie is ontstaan uit:

1. Steenkool
2. Plankton
3. Bruinkool
4. Turf

Wat is het belangrijkste verschil tussen het ontstaan van steenkool en aardolie?

Aardgas is ...

1. uitputbaar
2. hernieuwbaar

Leg de stelling uit:
Zonder ondoorlatende laag is er geen aardgas in de bodem te vinden.