Paragraaf 4.2 Uitputbaar: fossiele brandstoffen

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

4.2 Uitputbaar: fossiele brandstoffen

Leerdoelen

Je kunt beschrijven wat de bewezen voorraad van fossiele brandstoffen is.

Je kunt het verband uitleggen tussen de hoogte van de prijs van fossiele brandstoffen en de winbaarheid van voorraden op lastige plekken in de ondergrond.

Je kunt het verband uitleggen tussen technische ontwikkeling en de winbaarheid van voorraden fossiele brandstoffen op lastige plekken in de ondergrond.

Je kunt beschrijven wat de onzekere voorraad van fossiele brandstoffen is. Hierbij ga je in op de hoogte van de prijs van fossiele brandstoffen en de technische ontwikkeling.

Je kunt uitleggen waarom het moeilijk te voorspellen is wanneer de voorraden fossiele brandstoffen op zijn. Hierbij gebruik je de begrippen bewezen voorraad en onzekere voorraad en de vraag naar fossiele brandstoffen.

Je kunt het verband uitleggen tussen de winning, het transport en het verbruik van fossiele brandstoffen en vervuiling, en van deze vervuiling twee voorbeelden geven.

Je kunt het verband uitleggen tussen de winning, het transport en het verbruik van fossiele brandstoffen en de stijging van de gemiddelde temperatuur op aarde. Hierbij ga je in op de rol van koolstofdioxide.

Je kunt uitleggen hoe deze gemiddelde stijging van de temperatuur leidt tot klimaatverandering, het smelten van gletsjer- en landijs en de zee spiegelstijging.

Je kunt uitleggen hoe de gaswinning in Nederland leidt tot aardbevingen in het winningsgebied.

Je kunt uitleggen hoe CCS ingezet wordt om de uitstoot van koolstofdioxide kleiner te maken.

Je kunt het verband uitleggen tussen het opraken van fossiele brandstoffen en het ontstaan van conflicten tussen landen en regio’s.

Je kunt ten minste vijf nadelen geven van het winnen en het gebruiken van fossiele brandstoffen.

§4.1 Energiebronnen

Hoofdstuk 4: Bronnen van Energie

§4.2 Uitputbaar: Fossiele brandstoffen

§4.3 Problemen met fossiel

§4.4 Hernieuwbare energiebronnen

Deelvraag = Hoe ontstaan fossiele brandstoffen?

§4.5 Energietransitie in Nederland

Leerdoelen 4.2

Aan het einde van de les:

• Kun je beschrijven wat fossiele brandstoffen zijn en hiervan drie voorbeelden geven.
  
• Je kunt beschrijven hoe steenkool ontstaat.
• Kun je  het verschil uitleggen tussen bruinkool en steenkool, en hierbij het begrip inkoling gebruiken.
• Kun je  beschrijven hoe aardolie ontstaat uit organische resten van algen, bacteriën en plankton.
  
• Kun je beschrijven hoe aardgas ontstaat, vaak samen met steenkool en aardolie.

Tijdens de uitleg:
 ben je stil,
steek je je hand op als je mee wilt doen
 maak je aantekeningen

Fossiele brandstoffen

• Steenkool, aardolie en aardgas zijn gevormd uit resten van planten, bomen en dieren.
  
  
• Fossiele brandstoffen: brandstof die in miljoenen jaren is gevormd uit planten-, bomen- en/of dierenresten.

Hier zie je overblijfselen van een plant (varen) in steenkool.

Maak aantekeningen!!

Steenkool

• Steenkool winnen wij uit gesteentelagen van 300 tot 350 miljoen jaar oud.
  
  
• Vroeger warm en vochtig, tropisch klimaat met veel moerassen.
  
  
• Planten/ bomen / dieren die doodgingen zakten naar de bodem en bleven liggen.
  
  
• In loop van tijd werd dit veen.

Maak aantekeningen!!

Steenkool

• Honderden meters veen stapelden zich op over de miljoenen jaren.
• Veen werd samengeperst door toename van druk en temp.
• Kool- en zuurstof nam toe: Inkoling.
• Er ontstond eerst bruinkool.
• Daarna steenkool.

Maak aantekeningen!!

Aardolie

• Komt uit gesteenten van miljoenen jaren oud.

• Plankton, bacteriën en algen stierven af.
  
• Resten raakten op de zeebodem bedekt onder laagjes klei, zand of kalk.
  
• Druk en temperatuur neemt toe.
• Zand, klei en kalk verander in in zandsteen, schalie en kalksteen;
• Er ontstaat aardolie in die gesteentelagen.

Maak aantekeningen!!

Aardgas

• Aardgas ontstaat uit resten van planten, bomen algen, bacteriën en plankton.
• Aardgas bevind zich in aardolie en steenkool.
• Door toenemende druk en temperatuur komt er aardgas vrij tussen steenkool en aardolie.
• Aardgas kan bewegen in de aardkorst tot het een ondoorlatende laag tegen komt.

Maak aantekeningen!!

• Er zijn twee provincies in Nederland die bekend staan om de fossiele brandstoffen:
  
  
• Groningen heeft aardgas.
• Limburg heeft steenkool.

Aardgas

Steenkool

Aardolie

Vragen?

Aan de slag

Ga naar SOM Today

Leermiddelen

Aardrijkskunde

3 vmbo t/h

Ga naar paragraaf 4.2 Energiebronnen

We gaan een aantal opdrachten samen maken:

1 t/m 5

HERHALING

Paragraaf 4.2

Uitputbaar: Fossiele brandstoffen 

Leg het begrip fossiele brandstoffen uit

Waarom zijn fossiele brandstoffen uitputbaar

Noem 3 fossiele brandstoffen

Hoe ontstaat steenkool? Sleep de zinnen naar de blokken in juiste volgorde

1

2

3

4

Er onstaat eerst bruinkool, daarnaa steenkool

Planten/ bomen /dieren sterven en zakken naar de bodem. Dit blijft liggen.

Kool- en zuurstof neemt toe 

( inkoling )

Er ontstaat veen.

Veen werd samengeperst door toename van druk en temp.

Wat is steenkool?

1. Samengeperste planten van miljoenen jaren oud
2. Samengeperste zeediertjes van miljoenen jaren oud
3. Een sponzige laag van dode planten
4. Steenkool is een veenlaag uit de Middeleeuwen

Aardolie is ontstaan uit:

1. Steenkool
2. Plankton
3. Bruinkool
4. Turf

Wat is het belangrijkste verschil tussen het ontstaan van steenkool en aardolie?

Aardgas is ...

1. uitputbaar
2. hernieuwbaar

Leg de stelling uit:
Zonder ondoorlatende laag is er geen aardgas in de bodem te vinden.