Les 6 - meewerkend voorwerp en de bijwoordelijke bepaling

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Wat gaan we vandaag doen?

• Theorie meewerkend voorwerp (blz. 148).
• Zelf aan de slag met opdrachten 
• Pauze!
• Theorie bijwoordelijke bepaling (blz. 178)
• Zelf aan de slag met opdrachten

Zinsontleden stap voor stap

1. persoonsvorm
2. streepjes tussen de zinsdelen
3. onderwerp
4. gezegde (werkwoordelijk of naamwoordelijk gezegde)
5. lijdend voorwerp
6. meewerkend voorwerp
7. bijwoordelijke bepaling

Meewerkend voorwerp (mw) 

Het meewerkend voorwerp geeft aan voor wie iets bestemd is. 

Komt voor bij werkwoorden:

vertellen (aan), meedelen (aan), uitleggen (aan), zeggen (aan), of het 'geven' (overhandigen, lenen, toesturen)

Meewerkend voorwerp (mw) 

Je kunt er 'voor' of 'aan' voor denken.
Als 'aan' al in de zin staat en je kunt het weglaten -> meewerkend voorwerp.

vb. Heb/ jij/ (aan) die muziekhandelaar (mw)/ al je cd's/ verkocht?

'Voor' kun je moeilijker weglaten in de zin.

vb. De kok/ schepte, (voor) de soldaten (mw)/ een flink portie/ op. 

Zo vind je het meewerkend voorwerp...

1. Noteer onderwerp, werkwoordelijk gezegde en lijdend voorwerp.
2. Stel de vraag: aan/ voor wie + wg + onderwerp + lijdend voorwerp?
3. Controleer of je 'aan' (voor) kunt weglaten of toevoegen?

Zinsontleding

De vrouw / gaat / de boodschappen / betalen / aan de kassamedewerker.

Pv = 

Ond =

Gezegde= 

Lv = 

Mv = 

Zinsontleding

De vrouw / gaat / de boodschappen / betalen / aan de kassamedewerker.

Pv = gaat

Ond = de vrouw

Wwg = gaat betalen

Lv = de boodschappen

Mv = aan de kassamederwerker

Zelf aan de slag 

Maak zelf opdracht 1 en 2 op blz. 149.

Ben je klaar dan heb je 5 minuten pauze!

Daarna bespreken we beide opdrachten klassikaal.

Pauze

Antwoorden opdracht 1 (blz. 148)

1. De verdwaalde toerist (ow) / vroeg (pv+wg) / de weg (lv) / aan de politieagent (mv).

2. Alle aanwezigen (ow) / zongen (pv+wg) / voor de jarige (mv) / een vrolijk welkomstlied (lv).

Antwoorden opdracht 1 (blz. 148)

3. De stad Amersfoort (ow) / doneert (pv+wg) / de speeltuinvereniging (mv) / jaarlijks / subsidie (lv).

4. Zal (pv) / de oud-kampioen (ow) / vanavond / de nieuwe winnaar (mv) / een medaille (lv) / opspelden (wg)?

Antwoorden opdracht 1 (blz. 148)

5. Elke woensdag / geeft (pv+wg) / Nienke (ow) / de plantjes op haar kamer (mv) / water (lv).

6. Wie (ow) / zal (pv+wg) / jullie (mv) / dit voorstel (lv) / gaan toelichten (wg)?

Antwoorden opdracht 2 (blz. 149)

1. Julius (ow) / schreef (pv+wg) / lange liefdesbrieven (lv) / aan Ellen (mv) / tijdens de kerstvakantie.

2. De presentator (ow) / kondigde (pv+wg) / het publiek (mv) / op hilarische wijze / de quiz (lv) / aan (wg).

Antwoorden opdracht 2 (blz. 149)

3. Met zijn griezelige masker / liet (pv+wg) / Pieter (ow) / Mees (lv) / enorm / schrikken (wg). -> geen mv!

4. De recensies (ow) / beloven (pv+wg) / de bioscoopgangers (mv) / een ontroerende film (lv).

Antwoorden opdracht 2 (blz. 149)

5. Op de kermis / worden (pv+wg) / de kinderen (ow) / een hele middag / vermaakt (wg). -> geen mv!

6. De winkelier (ow) / stond (pv+wg) / voor zijn toonbank / een verkoopgesprek (lv) / te voeren (wg). (Voor in het zd voor zijn toonbank geeft een plaats aan en is dus geen mv, maar het laatste zinsdeel -> de bijwoordelijke bepaling!

Lijdend voorwerp (lv)

De bijwoordelijke bepaling is een zinsdeel die antwoord geeft op de vragen als: Hoe? Hoelang? Hoever? Waar? Waardoor? Waarheen? Waarom? Waarover? Waarvandaan? Waar? Wanneer?

Vb. In onze stad zijn veel winkels wegens vakantie gesloten. (Waar? Waarom?)

Bijwoordelijke bepaling

Lijdend voorwerp (lv)

Woorden als niet, wel, absoluut, eigenlijk, natuurlijk, vermoedelijk, waarschijnlijk etc. geven geen antwoord op een vraag, maar blijven over als je de zinsdelen gaat benoemen. 

Het zinsdeel dat 'overblijft' en geen andere functie heeft in de zin, is de bijwoordelijke bepaling. 

Bijwoordelijke bepaling

Voorbeeld bijwoordelijke bepaling (bwb)

Vanwege het slechte weer/ hebben/ we/ het tuinfeest/ uitgesteld.

pv= bevatten

wg= bevatten

on = de meeste soorten koekjes

lv = (wie/wat bevatten de meeste soorten koekjes?) -> te veel zout

mv = x

Het zinsdeel dat 'overblijft' is de bijwoordelijke bepaling (bwb):

bwb =  vanwege het slechte weer

Zelf aan de slag!

Maak opdracht 1 en 2 blz. 149

Klaar? Maak opdracht 4. Dit is huiswerk!

Meer oefenen?

Wil je meer oefenen met zinsontleding, kijk op 

Zinsontleding

• www.cambiumned.nl/theorie/grammatica/zinsdelen

 

Antwoorden opdracht 1 (blz. 178)

1. Sommige ouders/ kopen/ in de dierenwinkel/ een huisdier/ voor hun kind.

 pv = kopen

ow = Sommige ouders

wg = kopen

lv = een huisdier

mv = voor hun kind

bwb = in de dierenwinkel

Antwoorden opdracht 1 (blz. 178)

2. Naast een hond of kat/ worden/ gekko's en leguanen/ aangeschaft.

 pv = worden

ow = gekko’s en leguanen

wg = worden aangeschaft

lv = x

mv = x

bwb = Naast een hond of kat

Antwoorden opdracht 1 (blz. 178)

3. De zorg voor deze diersoorten/ moet/ je/ niet/ onderschatten.

pv = moet

ow = je

wg = moet onderschatten

lv = De zorg voor deze diersoorten

mv = x

bwb = niet

Antwoorden opdracht 1 (blz. 178)

4. Gekko's/ kunnen/ ondersteboven/ klimmen.

 pv = kunnen

ow = Gekko’s

wg = kunnen klimmen

lv = x

mv = x

bwb = ondersteboven

Antwoorden opdracht 1 (blz. 178)

5. Je/ kunt/ deze diertjes/  nauwelijks/ aaien.

pv = kunt

ow = Je

wg = kunt aaien

lv = deze diertjes

mv = x

bwb = nauwelijks

Antwoorden opdracht 1 (blz. 178)

6. Een konijn, hamster, of cavia/ kun/ je/ tenminste/ knuffelen.

pv = kun

ow = je

wg = kun knuffelen

lv = Een konijn, hamster of cavia

mv = x

bwb = tenminste

Antwoorden opdracht 2 (blz. 179)

1 in dit geval

2 Met een chartermaatschappij – niet – volgens een vaste dienstregeling

3 graag

4 Tijdens een langere vlucht – sowieso – een keer

5 Overigens

6 Desalniettemin – nooit

Huiswerk voor woensdag

Leren alle hoofdstukken en oefenen met de opgaves voor proefwerk op vrijdag 10 juni!

H1 - persoonsvorm en zinsdelen

H2 - onderwerp

H3 - werkwoordelijk gezegde

H4 - lijdend voorwerp

H5 - meewerkend voorwerp

Lezen en maken

H6 - bijwoordelijke bepaling lezen en maken opdracht 1 en 2 (blz. 178 en 179)