3.1 Leenheren, leenmannen en horigen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4,5

3. Monniken en Ridders

Leenheren, leenmannen en horigen

Tijd van monniken en ridders (500 - 1000)

In het wit zie je een helm, zoals ridders die droegen. Op de achtergrond zie je een deel van een klooster. Ridderschap en de christelijke kerk horen bij de Tijd van monniken en ridders.

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Middéleeuwen

Donkere eeuwen?

Onrustige tijden in Europa

500-800

Na val West-Romeinse Rijk:

• Veel oorlogen
• Reizen gevaarlijk 
  
• Bevolkingsaantal nam af
• Minder handel - minder geld in omloop

• Grote steden verdwijnen
  

Landbouwstedelijke samenleving wordt weer een landbouwsamenleving

Ontwikkeling koningschap

Krijgsheer --> Koning --> Erfelijk Koningschap   --> keizer (Karel de Grote)

Opdracht 

Maak een schema waarin je de volgende begrippen opneemt:

• Vazallen
• Achterleenmannen
• Leen
• Graven, hertogen 
• Feodale verhoudingen
• Leenmannen
• Leenheer 

Leenstelsel

Ook: feodale stelsel

Frankische Rijk

Verdeeld over 3 kleinzonen van Karel de Grote

• West-Frankische Rijk 

        (Karel de Kale)

• Middenrijk 

       (Keizer Lotharius I )

• Oost-Frankische Rijk 

       (Lodewijk de Duitser)

Versplintering macht:

• Driedeling rijk

• Hertogen/graven vergroten zelfstandigheid -> zien leen als eigendom en maken het erfelijk

• Noormannen, Hongaren en moslimpiraten teisterden Europa met plundertochten 

     

 gevolg: 

Nieuwe koninkrijkjes  

Hofstelsel

• Boeren gebonden aan de grond.
• als  een vrije boer kiest voor veiligheid wordt een pachtboer/ horige.
  
• lijfeigenen =horigen

Het hofstelsel

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je uitleggen wat een domein is.

Aan het eind van deze les

Kun je uitleggen hoe het hofstelsel werkt

Het domein

Het landgoed van de heer bestond uit twee delen: 

1. Vroonland  

2. Hoeveland 

• In ruil voor het hoeveland moesten herendiensten worden gedaan en/of een deel van de opbrengst werd aan de heer betaald. 

1) Vroonland

Dit hield de heer voor zichzelf.
Alle opbrengsten van deze akkers, weilanden en boom-
gaarden ging naar de heer toe. Op het Vroonland staat ook het huis van de domeinheer, een molen en een brouwerij. Land wordt bewerkt door horigen zonder hoeve, horigeren tijdens hun herendiensten en echte slaven.

2) Hoeveland

Dit werd verdeeld in allerlei kleine stukjes grond. Horigen en enkele vrije pachtboeren bewerkten dit land, maar het bleef eigendom van de heer. Ze mochten hier wel eigen dieren houden.

vroonland=land van de heer.

Vroonland

Hofstelsel

Domein

1. Vroonland                 2. Hoeveland            3. Kerk.

Het hofstelsel:

Hofstelsel

Theorie

Domein: landgoed van de heer of klooster waaraan horigen zijn gebonden. 

Vroonland: Deel van het domein waar de heer woont.

Hofstelsel: Systeem waarbij ene deel van domein door de heer wordt gebruikt en het andere wordt geleend aan horige boeren.

Huiswerk:

Maken 3.1 

- Opdracht 1 t/m 5 

Feodalisme

Germaanse volkeren werden aangevoerd door krijgsheren. Deze krijgsheren worden koningen.

Theorie

• Koningen probeerden instellingen van het Romeinse Rijk  behouden. Dit lukte vaak niet: 

• Geen hoofdsteden;
• Te weinig  klerken (mensen die konden schrijven en lezen en verstand van bestuurszaken) 

Van Merovingers naar Karolingers

• Door erfrecht versplintert het rijk van koning Clovis 481-511 (Merovinger)

        -  Veel oorlogen en slecht bestuur

• Bestuur werd overgelaten aan hun hofmeiers. De Karolingers.
  

Het feodale stelsel onder Karel Martel

• Karel wilde een ruiterleger en een degelijk bestuur                                            
• Vazallen werden beloont met een leen                          
• De persoonlijke eed van trouw was gedurende het leven 

Karel de Grote beloonde  ook graven, hertogen en andere bestuurders met lenen. Zo ontstonden er in het bestuur feodale verhoudingen.

Gevolg: Verbrokkeling van de macht.

Na de dood van Karel de Grote:

• één zoon, Lodewijk de Vrome.
• kleinzonen delen het rijk op in 3 delen.
• leenmannen gaan hun gebied steeds meer als hun eigendom zien.
• macht gaat over van vader op zoon (erfelijk) , geen eed van trouw meer.

Het feodalisme/ leenstelsel

Maken 3.1 

- Opdracht 1 t/m 5 

- Opdracht 7 t/m 9

Missionarissen

• Rondreizende priesters met als doel mensen te bekeren tot het christendom

• Bonifatius / Willibrord