zenuwstelsel en hormonen

• Verzorgende
• MBO
• Studiejaar 1

zenuwstelsel en hormonen

Centrale zenuwstelsel

Lesdoelen

Aan het eind van deze les kunnen jullie:

- benoemen waaruit het centrale zenuwstelsel bestaat

- het verschil benoemen tussen het centrale en perifere zenuwstelsel 

- omschrijven wat er wordt bedoeld met autonoom en animaal zenuwstelsel

- de bouw en functie van een zenuwcel beschrijven

Centrale zenuwstelsel 

Zenuwstelsel

Het zenuwstelsel bestaat uit het centrale zenuwstelsel (de hersenen en het ruggenmerg) en het perifere zenuwstelsel (de zenuwen buiten de hersenen en het ruggenmerg).

Het perifere zenuwstelsel bestaat uit twee delen: het somatische (willekeur) zenuwstelsel en het autonome (onwillekeurig) zenuwstelsel. 

Het autonome zenuwstelsel bestaat uit twee delen: het sympatische en het parasympatische zenuwstelsel. 

Het perifere zenuwstelsel bestaat uit meer dan 100 miljard zenuwcellen die als draden door het gehele lichaam lopen. De zenuwen van het somatische zenuwstelsel verbinden de hersenen en het ruggenmerg met spieren die bewust worden aangestuurd (willekeurige spieren of skeletspieren) en met sensibele receptoren in de huid. Het autonome zenuwstelsel verbindt de hersenstam en het ruggenmerg met de inwendige organen en reguleert inwendige lichaamsprocessen die geen bewustzijn vereisen. Voorbeelden hiervan zijn de frequentie waarmee het hart samentrekt, de bloeddruk en de ademhalingsfrequentie. 

Het sympatische en het parasympatische zenuwstelsel werken samen, waarbij het ene meestal de werking van de inwendige organen activeert en het andere de werking afremt. De belangrijkste functie van het sympatische zenuwstelsel is de voorbereiding van het lichaam op een veeleisende situatie of een noodsituatie, ofwel een fight-or-flight-situatie. De belangrijkste functie van het parasympatische zenuwstelsel is de voorbereiding van het lichaam op normale situaties. Het sympatische deel vergoogt bijvoorbeeld de hartslag, bloed en ademhalingsfrequentie, terwijl het parasympatische deel deze juist verlaagt.

Sympathisch zenuwstelsel →Fight or Flight

Parasympatisch zenuwstelsel → Rest & Digest

Zenuwcel (neuron)

De zenuwcellen (neuronen)

Het zenuwstelsel bestaat uit zenuwen en deze zijn opgebouwd uit zenuwcellen. Zenuwcellen of neuronen zijn de informatie- en signaalverwerkers van het lichaam. Een zenuwcel bestaat uit drie gedeeltes:

Opvangend gedeelte: hier komen de impulsen aan. Dit zijn ook de korte uitlopers die dendrieten worden genoemd.

Geleidend gedeelte: dit zijn de lange uitlopers die axonen worden genoemd.

Overdragend gedeelte: dit zijn de contactplaatsen (synaps) die impulsen van de ene zenuwcel naar de andere zenuwcel sturen.

In de volgende dia is er een afbeelding die bovenstaande duidelijk maakt.

Soorten zenuwcellen

Er zijn drie soorten zenuwcellen:

De gevoelszenuwcellen: dit zijn de sensorische neuronen. Ze sturen prikkels vanuit de zintuigen naar het centrale zenuwstelsel.

De bewegingszenuwcellen: dit zijn de motorische neuronen. Ze brengen de opdrachten vanuit het centrale zenuwstelsel naar de spieren en klieren.

Schakelzenuwcellen of schakelneuronen: ze brengen binnen het centrale zenuwstelsel prikkels over van het ene neuron op het andere neuron.

Neurotransmitters 

Neurotransmitters zijn de chemische boodschappers van het lichaam. Hun taak is signalen uit zenuwcellen (neuronen) door te sturen naar doelcellen. Deze doelcellen zitten in spieren, klieren of andere zenuwen. 

Wat gebeurt er in de synaps? Tabel 88G

Neurotransmitters

Reflex (en reflexboog)

Reflexboog

Bewuste beweging

(gewilde beweging)

Reflex

(onbewuste beweging)

Wat doen de hersenen

• Hartslag, ademhaling, temperatuur
• Zien, horen, voelen, ruiken, proeven
• De hersenen en het geheugen
• Aandacht en concentratie
• Plannen en organiseren
• Emoties
• De hersenen laten je praten 
• Bewegen 
• Slapen 

Impulsoverdracht tussen neuronen

Exciterende neurotransmitters

Stimuleren het ontstaan van een impuls in het volgende neuron

bv Acetylcholine, glutamaat, adrenaline, dopamine

Inhiberende neurotransmitters

Remmen het ontstaan van een impuls in het volgende neuron

bv GABA, serotonine

Effect van exciteren en inhiberen?

Dopamine en serotonine komen veel in de hersenen voor en beïnvloeden samen stemming, aandacht en leerprocessen: 

Een verstoord evenwicht tussen deze twee stoffen kan zorgen voor aandoeningen zoals:

- Parkinson (dopamine tekort)

- Schizofrenie (teveel dopamine). 

Invloed genotsmiddelen/ toxische stoffen

Alcohol:  

- Waarnemingsvermogen en reactievermogen wordt aanzienlijk minder.  

- Sensorische en motorische impulsgeleiding wordt geremd (inhiberend)  

- Impulsoverdracht in bepaalde synapsen in de hersenen vermindert. 

Morfine, heroïne (pijnstillers):

- Verhindert de impulsoverdracht in bepaalde synapsen.  

- Impulsen die in de hersenen pijngewaarwording veroorzaken kunnen niet ontstaan.

Nicotine:

- Stimuleert de impulsoverdracht in bepaalde synapsen (exciterend)

LSD/XTC/Cocaine:

- Beïnvloeden dopamine- en serotonine afgifte en binding.

www.google.com

www.bioplek.org

Welke aandoeningen kun je nou tegenkomen

aan de hersenen?

Infecties

Trauma

Beroerte

Epileptie

Tumoren

Auto-immuunziekte (bv.MS)

Neurologische aandoeningen

Psychische aandoeningen ( PTSS)

CVA of Cerebro-vasculair accident. 

Epilepsie

Epilepsie is een complex van ziektebeelden. In de hersenen ontstaan aanvalsgewijs pathologische impulsen. Door de prikkeling van de hersenen treden in de rest van het lichaam verschijnselen op.

Bij een epilepsieaanval beginnen hersencellen heel snel allerlei seintjes af te geven. Denk aan een groot kruispunt, waarbij alle stoplichten tegelijk op groen springen. Alle seintjes vliegen door elkaar heen, waardoor je hersenen niet meer normaal kunnen werken. Op dat moment is er een epileptische aanval.

hormonen

hormonen

signaalstoffen die door cellen in het lichaam gemaakt worden en via het bloed bij de organen komt waar het de activiteit regelt

opdracht: Wat doet.....

Hypothalamus en hypofyse.

Pijnappelklier of epifyse.

Schildklier en bijschildklieren.

Bijnieren.

Alvleesklier of pancreas.

Thymusklier of zwezerik.

Eierstokken of zaadballen.

eilandjes van langerhans

Alvleesklier maakt hormonen 

• insuline - verlaagt glucose in het bloed
• glucagon - verhoogt glucose gehalte in het bloed. 

Urine

• Urine ruikt zoet (sterke geur)
•  Donkergeel (hoge urineproductie -> uitdroging -> geconcentreerde urine)

Hormonen

• hormoonklieren  maken hormonen.
• gaan via bloed naar andere organen.

Hormonen

• insuline en glucagon
• adrenaline, noradrenaline en cortisol
• oestrogeen en progesteron 
• testosteron 

BIJNIEREN

maakt:

• (Nor)Adrenaline: komt vrij bij acute stress (verhoogde bloeddruk, hartslag, metabolisme, verwijding van bloedvaten naar hart, gebruikte spieren, vernauwing andere bloedvaten)
  
  
• Cortisol: komt vrij bij stress (invloed op metabolisme en immuunsysteem)

ALVLEESKLIER 

Maakt:

> Insuline (hoge bloedsuikerspiegel --> opname van glucose in spieren of lever uit het bloed)

> Glucagon (lage bloedsuikerspiegel --> afgifte glucose uit lever of spieren aan bloed

EIERSTOKKEN

• Oestrogeen: ontwikkeling van geslachtsorganen, secundaire geslachtskenmerken en beïnvloedt gedrag
  
  
• Progesteron: rol bij zwangerschap en menstruatie.

Neurohormonen

• hypothalamus  maakt neurohormonen.
• gaan via bloed naar andere organen.

TEELBALLEN

• Testosteron: ontwikkeling mannelijke geslachtsorganen, secundaire geslachtskenmerken en beïnvloedt gedrag. Stimulering aanmaak zaadcellen

Neurohormonen

• Oxytocine: beïnvloedt borsten en baarmoeder, chemische boodschapper voor voortplantingssysteem en menselijk gedrag (knuffelhormoon)
• Vasopressine: behoud van bloeddruk, bloedvolume en vocht door controleren urine-uitscheiding