7.1 Nieuwe ideeën over samenleven (deel 2)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Elisabeth Polak

Geboren op 29 januari 1935 in Den Haag 

In oktober 1943 gedeporteerd naar en vermoord in Auschwitz

Programma 

1. Terugblik + bespreken vragen (15 min.) 
2. Uitleg verlicht absolutisme (10 min.) 
3. Uitwerken leerdoelen (15 min.)

Lesdoelen 

1. Je kunt het ontstaan van verlichte ideeën beschrijven en verklaren

2. Je kunt meerdere verlichte ideeën benoemen en uitleggen, waaronder de trias politica en het sociaal contract

3. Je kunt verklaren waarom verlichte denker belang hechtten aan onderwijs en de verspreiding van kennis

4. Je kunt met voorbeelden uitleggen wat verlicht absolutisme inhoudt 

KA's 

27. Rationeel optimisme en ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst politiek, economie en sociale verhoudingen 

28. Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven (verlicht absolutisme  

Wat is het begrip?  

1.  Ratio (8p) = ?
2. Vertrouwen (6p) = 
3. Wetenschappelijke revolutie (4p)
4. Verlichting(2p)

• Rationeel optimisme =  Het vertrouwen dat de samenleving beter en eerlijker kan worden door het gebruik van ratio (verstand)

Wat is het begrip?  

1.  Ratio (8p) = ?
2. Sociaal contract (6p) = 
3. Gelijkheid (4p)
4. Vrijheid (2p)

• Verlichting =  Ideeën die dankzij rationeel redeneren ontstonden en die tot doel hadden een betere samenleving te creëren 

De mens heeft natuurlijke rechten. Hij mag bijvoorbeeld niet uitgebuit worden door een ander. Slavernij is slecht

De standenmaatschappij (zie bron 6) is niet op logica gebaseerd. Iemands positie moet niet bepaald worden door geboorte, maar door verdienste.

De kerk misbruikt haar macht en de koning claimt onterecht dat hij zijn macht van God heeft gekregen (Droit divin). Dit is onlogisch en dus onjuist. 

De koning mag zijn macht niet misbruiken, want hij heeft zijn macht gekregen van het volk. Hij moet hen hun wil uitvoeren. 

Rationeel optimisme en verlicht denken wordt toegepast op godsdienst 

Rationeel optimisme en verlicht denken wordt toegepast op politiek 

Rationeel optimisme en verlicht denken wordt toegepast op economie  

Rationeel optimisme en verlicht denken wordt toegepast op sociale verhoudingen 

Het volk heeft de hoogste macht 

Brit 

Gewone burgers zijn te dom

Montesquieu 

Sociaal contract 

Trias Politica 

Machtmisbruik voorkomen 

Locke 

Politiek filosofen 

Pedagoog 

Natuurrecht

Verdrag tussen burgers. 

Macht bij opgeleide mensen

Fransman

Rousseau 

Voltaire 

Het samenstellen van de Encyclopédie door de Franse wetenschappers Denis Diderot en Jean d’Alembert kan als voorbeeld dienen voor twee kenmerkende aspecten, één uit de zeventiende eeuw en één uit de achttiende eeuw.

Noem beide kenmerkende aspecten en leg per aspect uit waarom het samenstellen van de Encyclopédie daarvan een goed voorbeeld is. (3p)

Hoe ging het ancien régime (oude orde) om met de kritiek van de verlichte denkers

1. Ze negeerden het compleet en bleven alle macht voor zichzelf houden
2. Ze trokken het zich aan en gaven meer recht en macht aan gewone burgers
3. Sommigen deden niks. Anderen gaven meer rechten aan burgers
4. Ze pakten iedereen met kritiek op.

Wat is geen voorbeeld van verlicht absolutisme?

1. Catherina de Grote houdt de macht, maar voert wel een grondwet in
2. Frederik de Grote geeft geen inspraak aan de burgers, maar zet zich wel in voor beter onderwijs
3. Lodewijk de XVI vervolgt verlichte denkers en legt de burgers hoge belastingen op
4. In 1919 krijgt de bevolking van Nederland algemeen kiesrecht