Samenstellingen en uitdrukkingen

Samenstellingen en uitdrukkingen

Taal en taalwetenschap

Leerdoelen deze les:

- Je weet wat een samenstelling is

- Je weet het verschil tussen endo- en exocentrische samenstellingen

- Je weet wat een uitdrukking is en kunt deze herkennen

Deze les:

- Voorkennis ophalen

- Wat zijn samenstellingen en uitdrukkingen?

- Even herhalen

- Aan de slag!

- Leerdoelen behaald? 

- Afsluiten

Welke samenstellingen ken je?

Samenstelling: twee woorden met een betekenis (lexicale woorden) samengevoegd tot 1 woord.

Uitdrukking: een zin met een niet letterlijke betekenis om een beeld te schetsen.

Welke uitdrukkingen ken je?

Samenstellingen

 

fietstoer  - toerfiets

olieverf - verfolie

kabeltelevisie - televisiekabel

Wat valt je op in de volgorde en betekenis van de woorden?

Samenstellingen

 

2e woord = het hoofd

1e woord  = specificatie ( beschrijving )

Soorten samenstellingen

Endocentrische samenstelling: de twee woorden bepalen de betekenis van de samenstelling

Exocentrische samenstelling: de aparte woorden hebben geen betekenis voor de samenstelling

Endocentrische samenstelling

Voorbeeld:

theeglas

kinderwagen

keukenstoel

moddervet

- Samenstelling van 2 woorden die de betekenis van de samenstelling bepalen

- Het eerste woord is een beschrijving en het tweede woord het hoofd

Exocentrische samenstelling

Voorbeeld:

slaapmutsje

geldwolf

duizendpoot

- Samenstelling van 2 woorden die geen invloed hebben op de betekenis

- Samenstelling heeft individuele betekenis, geen letterlijke betekenis 

Uitdrukkingen

Zin zonder letterlijke betekenis 

Als geheel een specifieke betekenis

Voorbeeld:

Nu breekt mijn klomp

De kogel is door de kerk

Appeltje Eitje

Let op!

Je kan hierin niet veranderen van tijd en meervoud of enkelvoud

Even herhalen!
Welk woord van een endocentrische samenstelling is het hoofd?

1. Eerste woord
2. Tweede woord

Even herhalen!
Bij welke samenstelling gaat het om 2 woorden die beide betekenis geven?

1. Centrische samenstelling
2. Exocentrische samenstelling
3. Endocentrische samenstelling

Even herhalen!
Welke van de volgende samenstellingen is een exocentrische samenstelling?

1. Keukenkast
2. Tompous
3. Wasmachine
4. Huisnummer

Even herhalen!
Welke van de volgende zinnen is een uitdrukking?

1. Je schoen poetsen
2. Je een hoedje schrikken
3. Schaapjes tellen
4. Je fiets pakken

Even herhalen!
Welke van de volgende zinnen is GEEN uitdrukking?

1. Hard lachen
2. Het ijs breken
3. Voor aap staan
4. Een gat in de lucht springen

Aan de slag!

Maak opdracht 3 en 5 van opdrachten en 2 en 4 van de zelftoets op blz. 210

Over 10 minuten bespreken

In hoeverre snap je wat een samenstelling is?

0100

Snap je het verschil tussen endocentrische en exocentrische samenstellingen?

Ja

Nee

In hoeverre herken jij een uitdrukking?

0100

Bedankt allemaal en tot morgen!

Opdrachten niet af? = huiswerk