4.1 Indeling van de levende natuur

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Hoofdstuk 4 Evolutie

Denk na over de volgende vragen met je buurman/vrouw:

1. Waar denk jij aan bij het woord evolutie?

2. Wie is de man rechts afgebeeld?

3. Juist of onjuist:

Er vindt nog steeds evolutie plaats

Evolutie gaat over het ontstaan van het leven

Volgens de evolutieleer is al het leven afkomstig van een 1-cellig wezen 

4. Wat is ander woord voor levend wezen?

5. 50% van ons DNA komt overeen met dat van een banaan, waarin lijken wij dan zoveel op een banaan? (hint: denk klein)

Thema 4 B1 Indeling levende natuur

Leerdoel vandaag:

Je kunt het ordeningssysteem van organismen 

beschrijven en toepassen

Geschiedenis van het leven

Geologische tijdschaal

Binas 94A

Ordening

• Taxonomie = wetenschappelijke discipline die zich bezighoudt met het benoemen en classificeren van de diverse levensvormen
  
• Classificatie = het indelen van organismen op grond van overeenkomsten of verwantschap in eigenschappen of kenmerken. 
• Carolus Linnaeus (1701-1778) -> Deelde in op morfologie = uiterlijke kenmerken
• Vanaf eind vorige eeuw classificatie op DNA

De domeinen op basis van de bouw van ribosomen

Benamingen stoffen

• Organische stoffen (zoals C6H12O6):

1. Bevatten altijd minimaal de volgende drie atomen: C, H en O.
2. Zijn meestal grote, ingewikkelde moleculen                                     
3. Komen meestal van organismen af

• Anorganische stoffen:

1. Zijn meestal klein en eenvoudig (H2O, CO, CO2, NaCl, O2)
2. Komen zowel voor in levenloze natuur als in organismen 

Levenswijze

• autotrofe organismen kunnen uit anorganische stoffen organische stoffen maken
• heterotrofe organismen kunnen dat niet, moeten organische stoffen opnemen

Voorbeelden autotrofe organismen: planten en bepaalde soorten bacteriën (cyanobacteriën)

Kleine lesafsluiter

1. Organisch of anorganisch?

- Water

- Zetmeel

- Eiwit

- Zout

- Cholesterol

- Testosteron

- Koolstofdioxide

2. Zie de formule op het bord. Welk proces hoort bij deze reactie? Welke stoffen zijn organisch en welke anorganisch?

3. Wat zijn de drie domeinen van het leven?

4.1 Les 2 

1. Organisch of anorganisch?

CO2

Glucose (C6H12O6)

Cholesterol (vet-achtige stof)

H20

NaCl

Methaan (CH4)

2. Hoe noem je een organisme dat in staat is om van anorganische stoffen organische stoffen te maken?

3. Wat is het verschil tussen de cellen van een eukaryoot en een bacterie?

Levenswijze

• autotrofe organismen kunnen uit anorganische stoffen organische stoffen maken
• heterotrofe organismen kunnen dat niet, moeten organische stoffen opnemen

Voorbeelden autotrofe organismen: planten en bepaalde soorten bacteriën (cyanobacteriën)

Prokaryoot

• Zijn relatief eenvoudig gebouwde organismen
• Archaea of bacterie
  
• Geen celkern of andere celorganellen met membraan
  
• Altijd eencellig
  

Archaea

Belangrijk kenmerk: 

Leven vaak onder extreme omstandigheden (extremofielen).

Belangrijkste verschillen Archaea en bacteriën

• Bouw van ribosomen is verschillend
• De celwand en het celmembraan is opgebouwd uit andere materialen/type vetten
  

Eukaryote cellen 

• eencellig of meercellig
• complexer gebouwd
  
• celkern
  
• organellen 
• dubbele membranen

Eukaryoot vs. prokaryoot

Verdere indeling

• De drie domeinen (prokaryoten, archaea en eukaryoten) worden onderverdeeld in rijken 
• Binnen de eukaryoten heb je de volgende 3 rijken: planten,  dieren, schimmels

Indelingscriteria

Er zijn 3 criteria die 4 typen cellen uit elkaar kan houden: 

• aanwezigheid celwand: niet bij dierlijke cel, overige wel
• aanwezigheid bladgroenkorrels: alleen bij plantencel (en cyanobacteriën), rest niet
  
• aanwezigheid celkern: niet bij prokaryoot, rest wel

De levenswijze (autotroof of heterotroof) en uit hoeveel cellen het organisme bestaat zijn ook indelingscriteria

Binas 78

Classificatieniveaus

Hiërarchische reeks om soorten een plaats te geven

Ezelsbrug: Doctor Scheikunde of geschiedenis

Dr sk of gs 

Stam

Geslacht

Indeling dierenrijk:

DR SK OF GS

Binaire naamgeving

Geslachtsnaam (hoofdletter) + soortsaanduiding (kleine letter) + (voorletter ontdekker, niet altijd gegeven)

Voorbeelden:

Madeliefje:

Bellis perennis L.

Tijger:

Panthera tigris

Leeuw:

Panthera leo

Mens:

Homo sapiens

Kat:

Felis catus

Carolus Linnaeus

Kleine lesafsluiter (speedrun)

Op jullie wisbordje:

1. J of OJ? Organische stoffen bevatten meer chemische energie dan anorganische stoffen.

2. J of OJ? Prokaryoten bevatten membraan omgeven organellen zoals endoplasmatisch reticulum

3. J of OJ? Bacteriën die in staat zijn om fotosynthese uit te voeren noemen we autotroof

4. J of OJ? Een heterotroof organisme is in staat om vanuit anorganische stoffen organische stoffen te vormen in hun cellen

5. J of OJ? Glucose is een voorbeeld van een anorganische stof

6. De wetenschappelijke naam van een reuzengordeldier is Priodontes maximus. Onder welk geslacht vallen de reuzengordeldieren?

7. J of OJ? Chimpansees (Pan troglodytes) zijn meer verwant aan gorilla's (Troglodytes gorilla) dan aan bonobo's (Pan paniscus)

8. Een cel bevat een celkern, een celwand en geen bladgroenkorrels. Onder welk rijk valt het organisme met deze cellen?

Extra oefenmateriaal:

Organisch of anorganisch

https:

Match-oefeningen:

- cellen van de domeinen / rijken

 - indeling organismen (2 oefeningen)

- indeling Tijger

https:

https:

https:

https:

Lever hier je scores in