2.2 Het dagboek van de aarde

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

2.2 Het dagboek van de aarde

De geologische tijdschaal verdeelt de geschiedenis van de aarde in......

1. twee tijdvakken
2. meerdere tijdvakken

De geologische tijdschaal

Dit is de tijdschaal van de aarde en gaat tot 4,6 miljard jaar terug.

De tijdschaal bestaat uit 4 hoofdperioden. 

Lesdoelen 

Aan het eind van de les kan je:
1... in stappen uitleggen hoe een fossiel in een gesteente terechtkomt

2... uitleggen waarom bodemlagen en fossielen veel kunnen vertellen over de geologische geschiedenis van de aarde 

3... de 3 soorten gesteenten (stollings-, sediment- en metamorfe gesteenten) beschrijven en hiervan een voorbeeld noemen

4... Het verschil tussen relatieve ouderdom en absolute ouderdom (van een gesteentelaag) uitleggen

Wat is een fossiel?

1. Beide
2. Een versteend overblijfsel van een skelet
3. De afdruk van een dier of plant
4. Geen van beide

In het filmpje vertelt Arjan Postma vertelt met passie over een fossiele boom. Hij vertelt dat een boomstam niet zo maar een fossiel wordt. Wat is de eerste stap voor de vorming van fossielen?

Fossielen; hoe ontstaan ze?

Kan alleen als overleden dieren direct worden bedekt door een laag zand of klei.

Doordat deze zandlaag druk uitoefent op het skelet blijft het bewaard

Wanneer na lange tijd de zandlaag erodeert (afslijt) kan het fossiel aan / nabij de oppervlakte komen

Sedimentgesteenten

Fossielen vindt je het meeste in sedimentgesteenten. Dat zijn bijvoorbeeld zandsteen, klei, schalie en kalksteen. Ontstaan door het opeenstapelen van de sedimenten zand, grind of klei.

Zand --> zandsteen

Klei --> schalie

Determineren van gesteenten

Er zijn drie hoofdgroepen van gesteenten:

1. Sedimentgesteenten

2. Stollingsgesteenten

3. Metamorfe gesteenten

Stollingsgesteenten

Ontstaan door het stollen van lava.

Deze gesteenten vind je dus altijd in de buurt van vulkanische gebieden.

                          basalt                                          andesiet

Wat vertellen stollingsgesteenten ons? 

Tijdens een wandeling in de Eifel (Duitsland) kom je vulkanisch gesteente tegen, dan weet je dat hier vroeger vulkanen waren. 

Metamorfe gesteenten

Ontstaan diep in de aarde onder hoge druk & temperatuur

Het oorspronkelijke gesteente is een stollings- of sedimentgesteente

Bijvoorbeeld.

Schalie --> leisteen

Kalksteen --> marmer

Waarom weten we zoveel over de geschiedenis van de aarde?

Absolute ouderdom: 

• Iridium --> komt van nature niet voor op aarde; maar wel in meteorieten.

• Fossielen --> blijft alleen bewaard als het snel bedekt wordt met sediment 
• Halfwaardetijd --> Radioactief materiaal in gesteente vervalt in vaste tijden (bv. uranium in 700 mln jaar)

Relatieve ouderdom

Van de meeste dingen op aarde weten we niet hoe oud ze precies zijn.

We kunnen wel aangeven of iets ouder of jonger is dan iets anders = relatieve ouderdom

Relatieve ouderdom

Grondlagen die dichter aan het aardoppervlak liggen zijn jonger dan grondlagen dieper in de aarde

330 miljoen jaar geleden is steenkool ontstaan

1. Absolute ouderdom
2. Relatieve ouderdom

Toepassen:
Tot welke hoofdgroep van gesteenten behoord the Grand Canyon (beginfoto)

1. Sedimentgesteenten
2. Stollingsgesteenten
3. Metamorfe gesteenten

Aan de slag

Gebruik de studieplanner.  Maak de opdrachten van paragraaf 2.2 en controleer je antwoorden.