1.4 Leven van de landbouw

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Programma

Terugblik jager/verzamelaars

1.4: Leven in de landbouw

Uitleg + video: Hunebedden

Zou je liever leven als je jagers/verzamelaar of boer?

Terugblik

Opdracht

• Elk groepje van drie leerlingen krijgt een vel papier, met in het midden een rechthoek. Vanuit de hoeken van de rechthoek trekken de leerlingen naar de hoeken van het blad. Op die manier ontstaan er nog vier vakken, voor elk groepslid één
• Er worden drie vragen gesteld. Die schrijf je eerst zelf op. Daarna overleg je en schrijf je een gezamenlijk antwoord op in het rechthoek. 
• Na elke vraag een klassikale bespreking

Vragen

1. Door welke drie manieren komen wij aan informatie over jagers en verzamelaars? Wat is volgens jullie het meest betrouwbaar?
2. Welke twee soorten bronnen bestaan er in de geschiedenis en kun je van elk een voorbeeld noemen?
3. Op welke wijze leefden jagers en verzamelaars/Hoe zag het leven eruit?

Leerdoelen

• Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen wat de landbouwsamenleving is.
• Aan het eind van deze les kun je gevolgen van de landbouwrevolutie benoemen.

De landbouw (agrarische) revolutie

• Revolutie: een ingrijpende verandering
• De jagers-verzamelaarssamenleving veranderde langzaam in een landbouwsamenleving met een bloeiende economie.

Boeren in Nederland

• Zuid-Limburg: bandkeramiekers (tot 4400 v. Chr)

• Noord-Nederland: trechterbekercultuur (rond 3500 v. Chr.)

• Vanaf 3000 v. Chr. zijn er in Nederland geen jager-verzamelaars meer

Bandkeramiek

Gevolgen I

1. Mensen gingen op vaste plaatsen wonen -> verzorging van gewassen en vee.

2. Een bevolkingsgroei -> ontstaan van dorpen.

Gevolgen II

3. Aanzet tot nieuwe uitvindingen (trekhak / ploeg / wiel / aardewerk / maalstenen)

4. aanzet tot nieuwe technieken (weven / potten bakken / polijsten van steen)

Voordelen van landbouw

Nadelen van landbouw

Veel continuïteit

Meer beroepen mogelijk

meer bezit mogelijk

harder werk

groter risico

grotere opbrengst

groter risico op besmettelijke ziektes

sociale ongelijkheid

https:

Aan de slag 

• Zou je liever als je jager/verzamelaar of als boer willen leven? 
• Vul de verschillen tussen het manier van leven in als jager/verzamelaar en boer.
• Op welke kenmerken kun je de twee soorten groepen indelen?
• Lezen bladzijde 18 t/m 21 van je leerboek
  
• Werkboek: Maken: (bladzijde 16 en 17) 1.4:  opdracht 1 t/m 5 

Aan de slag

• Lezen bladzijde 18 t/m 21 van je leerboek
• Werkboek: Maken: opdracht 1 t/m 5

Wat betekent een revolutie

1. Snelle verandering
2. Ander woord voor evolutie
3. Langzame verandering
4. Grote verandering

Hoe kan ik aan de afbeelding zien dat de hunebedden ná landbouwrevolutie zijn gemaakt?

1. De grote stenen kwamen hier pas tijdens de landbouwrevolutie.
2. Er woonden hier te weinig mensen om samen de hunebedden te maken.
3. Er wordt gebruik gemaakt van dieren.
4. Voor de landbouwrevolutie werden er geen mensen begraven

Leg uit hoe de landbouw is ontstaan

Landbouw in Nederland

• Graven worden steeds uitgebreider: grafheuvels en hunebedden
  
  
• Doden kregen bezittingen mee: vermoedelijk geloven in een  hiernamaals
• De hunebedden waren indrukwekkende monumenten om hun voorouders te eren.

Leg uit hoe de landbouw zich verspreidde naar en in Nederland?

Jagers en Verzamelaars

• Samenleven was gemakkelijk. 
• Weinig mensen om rekening mee te houden. 
• Als er een ruzie was kon de groep besluiten uit elkaar te gaan.  

Boerensamenleving

• Samenleven was ingewikkelder.  
• Meer mensen om rekening mee te houden.  
• Meer redenen voor jaloezie en ruzie.  
• Veel afspraken met elkaar maken. 
• Bezit beschermen tegen aanvallers.