Basisstof 4 veranderde ecosystemen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

B4

Basisstof 4

Leerdoelen

5.4.1 Je kunt veranderingen in een ecosysteem beschrijven.(deze les)

5.4.2 Je kunt in een model gegeven informatie over ecosystemen gebruiken, bewerken en analyseren.(volgende les)

1663

2015

BS 5.4 Veranderende ecosystemen

Successie is een proces waarbij binnen een bepaalde tijd een zichtbare verandering in de soortensamenstelling plaatsvindt binnen een habitat. 

Op den duur ontstaat er een stabiele levensgemeenschap. Hierin blijft de soortensamenstelling gedurende een langere periode hetzelfde, dit noem je het climaxstadium.

eerste planten die zich vestigen op kale grond vormen een pionierstadium, herkenbaar aan indicatorsoorten zoals klaproos, slangenkruid, reseda en akkerdistel.

Kenmerken van een pionierstadium

• Beperkte biodiversiteit (weinig verschillende planten- en diersoorten)
  
  
• Bodem bevat weinig plantenresten (humus), voedselarm
  
  
• Planten blootgesteld aan grote schommelingen in abiotische factoren (temperatuur, lichtintensiteit, wind)
  
  
• Meeste planten zijn eenjarig en overleven als zaadje en hebben weinig concurrentie van andere soorten

Vb. van successie: verlanding

Kenmerken van successie

• Toename van biodiversiteit van zowel planten als dieren
• Er ontstaat een gelaagde begroeiing (bodembedekkers, kruiden, struiken, bomen)
• Eenjarigen worden vervangen door meerjarigen, kruiden door houtige gewassen
• De bodem verandert van humusarm naar humusrijk (voedselrijkdom)
• Netto toename van biomassa (door CO₂-opname)

Verschillende climaxstadia

Kenmerken van een climax stadium

• Grote variatie in climaxstadia door grote verschillen in bodem en klimaat (abiotische factoren)
• Grote biodiversiteit (van planten én dieren)
• Gelaagde vegetatie (bodemlaag/kruiden/struiken/bomen)
• Gesloten energiekringloop (assimilatie = dissimilatie), geen netto groei
• Gedempte invloed van abiotische factoren (microklimaat)

Primaire successie

• Ongestoorde ontwikkeling van pionierstadium tot climax
• Eerst is bodemvorming nodig (verwering van rotsen) en humusvorming (organische resten) voordat er successie optreedt

Secundaire successie

Na verstoring treedt (soms onvolledig) herstel op van het ecosysteem, gaat sneller dan primaire successie door aanwezigheid van humus in de bodem 

Herstel en secundaire successie na brand

Hoe wordt de ontwikkeling van een pionierecosysteem naar een climaxecosysteem genoemd?

Welk kenmerk hoort bij een pionier ecosysteem?

1. gelaagde vegetatieopbouw
2. humusrijke bodem
3. sterke schommelingen in abiotische factoren
4. grote biodiversiteit

Het herstel van de vegetatie na een natuurramp noemen we

1. primaire successie
2. secundaire successie
3. climax ecosysteem
4. pionier ecosysteem

Gradiëntecosystemen

Bij gradiëntecosystemen zijn indicatorsoorten zichtbaar

Gradiëntecosysteem

De biodiversiteit is het grootst in het gebied waar twee ecosystemen in elkaar over gaan --> gradiëntecosysteem 

Indicatorsoort

Soort dat kenmerkend is voor een bepaalde abiotische factor in een ecosysteem

VB: kom je deze plant (duindoorn) in de duinen tegen: je bent ten zuiden van Bergen aan Zee (kalkgrens), hij groeit op kalkrijke grond

Indicatorsoorten

Soorten die een aanwijzing geven over een kenmerk van het milieu

Bv Zinkviooltje, Viola lutea subsp. calaminaria

Eerste planten die zich vestigen op kale grond vormen een pionierstadium, herkenbaar aan indicatorsoorten als klaproos, slangenkruid, reseda, akkerdistel en anderen

Modelleren van de natuur

Bij modelleren wordt een vereenvoudigde voorstelling van de werkelijkheid gemaakt en uitgeprobeerd. 

• Computermodellen kunnen snel complexe processen doorrekenen
• Je experiment wordt virtueel (en een stuk sneller)

Modelleren van natuur

Modelleren: vereenvoudigde voorstellingen van de werkelijkheid maken en uitproberen (op de computer)

• Uitvoeren van onderzoek -> duur en tijdrovend
• Modelleren -> relatief goedkoop en snel

Gebruikt om bijv. impact van (a)biotische factoren te analyseren en voorspellen

Modelleren van de natuur 

Virtuele simulatie bv rond veranderingen in ecosystemen (voorspelling)

Evenwichtsituaties

Voorbeeld: Konijnen eten grassen en andere kleine planten. Als de kleine planten niet worden gegeten verdringen ze de grassen en komt er ruimte voor grotere houtachtige planten. Konijnen eten geen houtachtige planten.

2 mogelijke evenwichtsituaties

Dus bij weinig konijnen weinig gras en bij veel konijnen veel gras. Dit is in beide situaties in evenwicht.
Instabiel bij een epidemie: populatie konijnen neemt sterk af > houtachtige planten groeien en verdringen de grassen >  geen voedsel voor konijnen, want die kunnen de houtachtige planten niet verteren > populatie planten zal niet meer hetzelfde zijn als voor de epidemie.

evenwicht

t is.