5.5 Veranderende ecosystemen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

5.5 Veranderende ecosystemen

• successiestadia van een vegetatie: van pionierstadium -> via successie -> naar climaxstadium
• primaire en secundaire successie
• gradiëntecosysteem
• indicatorsoorten kenmerkend voor elk stadium

eerste planten die zich vestigen op kale grond vormen een pionierstadium, herkenbaar aan indicatorsoorten als klaproos, slangenkruid, reseda, akkerdistel en anderen

kenmerken van een pionierstadium

• beperkte biodiversiteit (weinig verschillende planten- en diersoorten)
• bodem bevat weinig plantenresten (humus), voedselarm
• planten blootgesteld aan grote schommelingen in abiotische factoren (temperatuur, lichtintensiteit, wind)
• meeste planten zijn eenjarig en overleven als zaad en hebben weinig concurrentie van andere soorten

verlanding: vb. van successie

kenmerken van successie

• toename van biodiversiteit van zowel planten als dieren
• er ontstaat een gelaagde begroeiing (bodembedekkers, kruiden, struiken, bomen)
• eenjarigen worden vervangen door meerjarigen, kruiden door houtige gewassen
• de bodem verandert van humusarm naar humusrijk
• netto toename van biomassa (door CO₂-opname)

verschillende climaxstadia

kenmerken van een climax stadium

• grote variatie in climaxstadia door grote verschillen in bodem en klimaat (abiotische factoren)
• grote biodiversiteit (van planten én dieren)
• gelaagde vegetatie (bodemlaag/kruiden/struiken/bomen)
• gesloten energiekringloop (assimilatie = dissimilatie), geen netto groei
• gedempte invloed van abiotische factoren (microklimaat)

subclimax: door menselijk ingrijpen (maaien. beweiding) of na bodemerosie; geen doorontwikkeling naar climax 

primaire successie

• ongestoorde ontwikkeling van pionierstadium tot climax
• eerst is bodemvorming nodig (verwering van rotsen) en humusvorming (organische resten) voordat er successie optreedt

secundaire successie

• na verstoring treedt (soms onvolledig) herstel op van het ecosysteem, gaat sneller dan primaire successie door aanwezigheid van humus in de bodem 

herstel en secundaire successie na brand

effecten van bodemerosie

• vruchtbare toplaag weg
• vertraagde successie
• successie blijft hangen                                                                            in subclimax
• badlands: nauwelijks                                                                     vegetatie meer

oorspronkelijke Mediterrane vegetatie

-altijd groene bomen

-veel naaldbomen, cypressen

-bestand tegen lange droogteperiode

gedegradeerde Mediterrane vegetatie (subclimax)

door kap en bodemerosie komt de oorspronkelijke vegetatie niet meer terug

verschillende evenwichtssituaties in ecosystemen

• lees p.120 vanaf TWEE EVENWICHTSSITUATIES en bekijk afb.40 

hoe wordt het kantelpunt in deze grafiek weergegeven?

Hoe houden konijnen de successie van grasland naar struiken tegen?

welke grafieklijn in afb. 40 hoort bij de evenwichtstoestand waarbij er veel houtige gewassen zijn?

1. de bovenste grafieklijn
2. de onderste grafieklijn
3. de gestippelde grafieklijn

bekijk afb. 38 op p.119
-wat is er in het experiment tussen tekening 1 en 2 gebeurd?

hoe wordt de ontwikkeling van een pionierecosysteem naar een climaxecosysteem genoemd?

welk kenmerk hoort bij een pionier ecosysteem?

1. gelaagde vegetatieopbouw
2. humusrijke bodem
3. sterke schommelingen in abiotische factoren
4. grote biodiversiteit

het herstel van de vegetatie na een natuurramp noemen we

1. primaire successie
2. secundaire successie
3. climax ecosysteem
4. pionier ecosysteem

verwerking

• maak opdracht 26, 27, 28a, 30