13.3 Osmose, houtvaten, bastvaten

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

13.3 Doelen

• Je kent de functies van houtvaten en bastvaten
• Ik kan met behulp van osmose uitleggen hoe (delen van) planten aan hun stevigheid komen en hoe worteldruk ontstaat

Huiswerk

Maak opdracht 10 t/m 14 van 13.3

Voortplanting

Bloem

Stengel

Wortel

Water en mineralen opnemen

Glucose maken

Blad

Stoffen vervoeren en stevigheid geven

Osmose: (A) beweegt altijd naar de plek met de (B) opgeloste stoffen.

1. A:water B: meest
2. A:water B:minste
3. A:opgeloste stoffen B:meeste
4. A:opgeloste stoffen B:minste

de concentratie opgeloste stoffen in de cel is ..... dan daarbuiten. (de cel is gekrompen)

1. lager
2. even hoog
3. hoger

Planten

Celwand is doorlaatbaar voor water én opgeloste stoffen

Bij celmembraan kan water naar binnen of naar buiten

opgeloste stof trekt water aan

turgor

plasmolyse

grens

plasmolyse

Planten

Turgor: celmembraan drukt tegen de celwand. De cel is stevig en rekt iets uit

Plasmolyse: De celmembraan laat los van de celwand

moeilijk? herhaal 1.6

turgor

plasmolyse

grens

plasmolyse

Als je sla in een bak water legt wordt het steviger, in dressing juist slapper. Leg uit hoe dit komt.

Petra maakt zoutoplossingen met oplopende concentraties. Ze weet niet meer of ze dit van links naar rechts of andersom had gedaan. Ze stopt frietjes van gelijke lengte in de bekers. De frietjes in de linker beker zijn het langst. Was hier de zoutconcentratie hoog of laag?

1. laag
2. kun je niet weten
3. hoog

Toepassen Osmose

stevigheid (alle plantencellen en weefsels)

wateropname (worteldruk)

Wortelharen om water op te nemen

Zonder wortelharen kan dat dus niet erg goed.

Maar met wortelharen gaat dat veel beter!

wortel zonder wortelharen ________

______________wortel met                                   wortelharen

Wortelharen nemen mineralen uit de bodem op in de cel. De concentratie in de cel is hoger dan in de bodem. Dit is een voorbeeld van

1. diffusie
2. osmose
3. actief transport
4. passief transport

worteldruk

wortelharen nemen zouten op

door osmose volgt water

opnemen van zouten kost ATP

voor vorming ATP (aerobe dissimilatie) is zuurstof nodig

Tilly geeft haar plant extra water. Zoveel dat er door het water geen lucht met zuurstof meer in de bodem komt. Leg uit hoe door het te veel water geven de plant juist verder verdroogt.

We weten nu hoe water wordt opgenomen, wat gebeurt er vervolgens met het water in een plant?

Vaatbundels

'pijpleidingen' 

van de plant

Houtvaten

Bastvaten

Bastvaten

•  vervoeren water en organische stoffen (sacharose) 
  

 van blad naar de rest van de plant

• liggen aan de buitenkant van een vaatbundel

Houtvaten

•  vervoeren water en mineralen 
  

 van wortel naar blad 

•  dikke celwanden
  
• grote openingen 

water omhoog gepompt door: worteldruk, capillaire werking, verdamping

transport in houtvaten

transport van water en mineralen vanaf wortels omhoog

stuwende kracht door 3 componenten:

• verdamping via huidmondjes zorgt voor zuigkracht
• capillaire werking, doordat het nauwe vaten zijn en het water als een 'draad' omhoog gaat (zie afbeelding hiernaast)
• worteldruk: mineralen actief opgenomen, hierdoor hogere osmotische waarde, die water uit bodem trekt

Maximum hoogte boom

De worteldruk, verdamping en capillaire werking kennen een maximum. Dit houdt in dat er ook een fysiek maximum zit aan de hoogte van een boom. Dit is ca. 130 meter. Hoger kan een boom niet worden.

samenvatting

• De stengel verbindt de wortels met de bladeren
  
• Water (en opgeloste stoffen) moeten van de wortel naar de bladeren
• Voedingsstoffen die gemaakt zij bij de fotosynthese moeten van de bladeren naar de wortels (en andere delen bv. vruchten en zaden)
  
  
• Door de hele plant lopen transportbuisjes
• We noemen dit vaten
• Deze vaten zitten in groepjes bij elkaar ....
• ..... vaatbundels.
  
  
• Het transport gaat dus in twee richtingen
• Van beneden naar boven ....
• ..... water en mineralen via houtvaten
• Van boven naar beneden  ....
• .... glucose en water via bastvaten

Huiswerk

Maak opdracht 10 t/m 14 van 13.3