6.5 Sociaal gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

6.5 sociaal gedrag bij dieren

6.5.1 Je kunt uitleggen wat sociaal gedrag is en hoe dit gedrag de overlevingskansen van organismen beïnvloedt.

6.5.2 Je kunt uitleggen hoe sociaal gedrag evolueert.

Sociaal gedrag

• = gedrag van soortgenoten ten opzichte van elkaar.
  
  
• Handelingen van individu = signalen voor anderen.
• Het is eigenlijk gewoon communiceren

• filmpje meeuwen met territoriumgedrag
• filmpje kippen met pikorde

Samenlevingsvorm

- solitair 

- paren (vissen, vogels, zoogdieren)

- groepen (insecten, vissen, vogels, zoogdieren)

waarbinnen valt de mens biologisch gezien? 

Vormen van sociaal gedrag

• Samenlevingsvorm
• Voortplantingsgedrag (balts/bronst)
• Territoriumgedrag
• Conflictgedrag (overspronggedrag) 
• Rangorde (pikorde)

Balts = gedrag voor het paren 

bronst = periode van paringsbereidheid

- opvallend en trekt daardoor partners aan

- vergroot de bereidheid 

tot paren

- minder agressie

- paarband versterken

- soortspecifiek 

* Territoriumgedrag en conflictgedrag.

• Territorium --> voedsel en ruimte om nakomelingen groot te
    brengen. --> Dreiggedrag

• Conflictgedrag
• --> Oversprong gedrag

Overspronggedrag 

Opeens heel ander gedrag uit een ander gedragssysteen vertonen in een conflictsituatie --> overspronggedrag

OVERSPRONGGEDRAG

Ook mensen hebben overspronggedrag!

Bijvoorbeeld op je hoofd krabben als je niet weet wat je moet doen...

Overspronggedrag

Wanneer dreiggedrag lang duurt kan overspronggedrag optreden. 

Ze kunnen niet kiezen tussen aanvallen en vluchten. 

Laten gedrag zien dat 'niet passend' is bij de situatie. 

Rangorde 

• Conflicten voorkomen 
• --> Dreig- en imponeergedrag (giraffe)
• --> Verzoeningsgedrag (baviaan)
  
  

Maken opdrachten Huiswerk

6.3: alle opgaven of minimaal: 35, 37, 38, 40

6.4: alle opgaven of minimaal: 44, 45, 47, 50, 52, 53 en 54

6.5: alle opgaven of minimaal: 58, 60, 63, 65, 66

Hoe? alleen, in stilte maar je maakt het in je eigen schrift

Vragen? Steek je vinger op

Dit is een voorbeeld van..

1. dreiggedrag
2. overspronggedrag
3. baltsgedrag
4. omgericht gedrag

Territorium - Territoriumgedrag
Wat is NIET waar?

1. Een territorium is een eigen leefgebied
2. De grenzen van een territorium worden afgebakend
3. Vooral vrouwtjes bewaken het territorium
4. Het territorium wordt verdedigd door te dreigen en evt. te vechten is territoriumgedrag

Twee katers die hevig naar elkaar dreigen, gaan plotseling beide hun vacht schoonlikken.

Hoe heet het gedrag dat de katten dan vertonen?

1. imponeergedrag
2. overspronggedrag
3. omgericht gedrag
4. ambivalent gedrag

Bij veel dieren die in groepen leven is er sprake van een rangorde. Wat is een rangorde?

1. De volgorde van dieren van oud naar jong
2. De volgorde waarin dieren mogen eten
3. Het oudste dier is de baas
4. Ieder dier kent zijn plaats

Hoe heet het gedrag wat je vertoont (naar een organisme in een hogere orde) om een conflict te vermijden

1. overgeefgedrag
2. imponeergesdrag
3. statengedrag
4. verzoeningsgedrag

Bas heeft zijn 4 kippen geobserveerd om te kijken wie elkaar pikt. Zijn resultaten:
*kip 1 pikt kip 4
*kip 2 pikt kippen 1, 3 en 4
*kip 3 pikt kip 1 en 4
Wat is de rangorde in de ze groep?

1. kip 2 staat boven aan de rangorde, kip 4 onderaan
2. kip 4 staat boven aan de rangorde, kip 2 onderaan
3. de volgorde in rangorde is kip 3, 4, 2 en als laatste 1
4. de volgorde in rangorde is kip 2, 4,3 en als laatste 1