Les 1: Wat hoor ik toch?

• Mens & Natuur
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 1

HML 

Mens & Natuur

Hoofd, hart handen

Waar wordt je blij van als je in de ochtend wakker wordt?

Leerdoelen

• Je weet hoe je geluid zich verplaatst.
• Je kan uitleggen hoge en lage tonen, harde en zachte geluiden.
• Je kan rekenen met trillingstijd en frequentie.

Waar denk je aan
bij geluid?

Pictogrammen in LessonUp

Aantekening in je schrift

Hotspot:

Aantekening in je schrift

Hotspot:

Extra uitleg

Hotspot:

Filmpje kijken

Hotspot:

Link naar  toepasing

Opdracht in je schrift maken

Opdracht op je learnbeat maken

Uitleg, tekst goed doorlezen

Hotspot:

Geluid luisteren

Geluid

Een voorwerp dat geluid maakt noem je een geluidsbron. Veel geluidsbronnen zijn door mensen gemaakt. Bijvoorbeeld: muziekinstrumenten, luidsprekers, machines en motoren.

Geluid ontstaat door de trillingen die een geluidsbron maakt bijvoorbeeld bij het geluid van je stem zijn het de stembanden die trillen, bij een luidspreker is het de conus die trilt en bij een gitaar de snaren.

Geluidsbron

Elk voorwerp dat geluid maakt is een geluidsbron. Wij maken geluid met onze stembanden. De lucht die we uitademen komt langs de stembanden. Als we onze stembanden aanspannen, gaan ze trillen. Door deze trillingen wordt de lucht die er langs komt afwisselend afgeremd, en dan weer doorgelaten.  We noemen dit geluidsgolven.

Alles dat deze geluidsgolven kan maken noemen we een geluidsbron. Bij een geluidsbron is er eigenlijk altijd iets dat trilt. Bij een gitaar is dat de snaar, bij een saxofoon is dat het rietje en bij een trommel is dat het vel.

Geluid heeft altijd een tussenstof nodig om zich te verplaatsen, zoals lucht. Geluid ontstaat dus bij de geluidsbron en gaat via de tussenstof naar de ontvanger.

Menselijke stem

Filmpje 

werking stem

Geluid door lucht

Filmpje

Geluid door lucht

Menselijk gehoor

Geluid bestaat uit luchtdrukverschillen. Je oor kan die luchtdrukverschillen opvangen. In de afbeelding hiernaast zie je de binnenkant van

een menselijk oor. In het oor zit een trommelvlies. Aan de buitenkant van het trommelvlies zit de gehoorgang.  Aan de binnenkant (binnenoor) zit de buis van Eustachius en de gehoorbeentjes.

Wanneer de luchtdruk in de gehoorgang hoger is dan de luchtdruk in het binnenoor, wordt het trommelvlies naar binnen geduwd. Is de luchtdruk lager in de gehoorgang dan het binnenoor, dan wordt het trommelvlies naar buiten getrokken. De beweging van het trommelvlies wordt door de gehoorbeentjes doorgegeven aan het slakkenhuis. In het slakkenhuis zitten gehoorcellen die het omzetten in signalen voor onze hersenen.

Gehoorbeentjes

Gehoorgang

Slakkenhuis

Trommelvlies

Wat horen we : Lage tonen en hoge tonen

We kunnen Geluid zichtbaar maken met een een apparaat dat we oscilloscoop noemen. Geluid bestaat uit golven. We kunnen lage en hoge tonen horen, harde en zachte geluiden horen. Het beeld hiernaast laat een golf zien van een lage en een hoge toon. Een lage toon heeft een lange golf. Een hoge toon heeft een scherpe golf. 

1

Wat horen we : Zacht of harde geluiden

We kunnen Geluid zichtbaar maken met een een apparaat dat we oscilloscoop noemen. Geluid bestaat uit golven. We kunnen lage en hoge tonen horen, harde en zachte geluiden horen. Het beeld hiernaast laat een golf zien van een zacht geluid en een hard geluid. Een zacht geluid  heeft een klein golf verticaal omhoog. Een hard geluid heeft een hoge golf verticaal omhoog. 

1

Geluid bestaat uit...

1. trillingen
2. elektronen
3. botsingen

 Een voorbeeld: Trillingen

Filmpje

toonhoogte en trilling

Snaren en Toonhoogte

De toonhoogte van een gitaar kun je makkelijk aanpassen. Dit doe je als je er muziek mee wilt maken, maar ook als je het instrument wilt stemmen.

Toon en trilling

Filmpje

trillende snaren

Filmpje

toonhoogte

Toonhoogte verhogen/verlagen

Er zijn drie manieren waarop je de toonhoogte van een snaar kunt verhogen:

De snaar strakker spannen.

De snaar korter maken.

De snaar dunner maken.

Er zijn drie manieren waarop je de toonhoogte van een snaar kunt verlagen:

De snaar losser spannen.

De snaar langer maken.

De snaar dikker maken.

Hoge/lage tonen

Filmpje

muziekinstrumenten studio

Strakker/losser, dikker/dunner en korter/langer werken voor alle snaarinstrumenten. Dus ook voor de viool, cello, contrabas, basgitaar, piano, harp, etc. De lengte gaat ook op voor blaasinstrumenten. 

Hoe langer de pijp van bijvoorbeeld een orgel, hoe lager het geluid dat deze maakt. 

Trillingen

Met een trilling bedoelen we in de natuurkunde een beweging die zich steeds herhaalt. 

Vraag 1

Hoeveel trillingen staan er in de afbeelding getekend?

Trillingstijd

Frequentie

Frequentie is het aantal trillingen per seconde.

Het symbool voor frequentie is de kleine letter f. 

De frequentie wordt gemeten in hertz (Hz). 

Vraag 2: 10 trillingen duren 4 seconden. Hoe lang duurt één trilling?

Vraag 3: Een geluidsbron maakt 300 trillingen per 4 seconde. Bereken de frequentie.

Trillingstijd/frequentie

Om iets te kunnen zeggen over de toonhoogte van een geluid, kun je kijken naar de frequentie (f) of de trillingstijd (T). Hoe hoger de frequentie , hoe groter het aantal trillingen per seconde. 

Hoe groter het aantal trillingen per seconde, hoe hoger het geluid. 

Bij een hogere frequentie duurt elke trilling steeds minder lang. Het is logisch dat frequentie en trillingstijd zoveel met elkaar te maken hebben. 

In de formuledriehoek hiernaast zie je het verband tussen de trillingstijd en de frequentie.

Voorbeeld

Een trillend voorwerp doet precies 30 ms over 1 trilling. Hoe groot is de frequentie van deze trilling?

Vraag 4

Antwoord op vraag 4

Vraag 4 - uitwerking

Vraag 5: HAVO vraag

Antwoord op vraag 5

Vraag 3 - uitwerking

Zelfstandig aan de slag

• Learnbeat paragraaf 2.4 onderdeel A
• In het tweede uur terugkomen voor uitleg over decibel

Tip en een top voor deze les
voor de docent.

Les 2: Hoe hard hoor ik het geluid

• Je weet dat te hard geluid slecht is voor het gehoor
• Je weet dat geluidsterkte wordt gemeten in decibel
• Je kan rekenen met decibel

Menselijk gehoor: Geluidsterkte

Filmpje

Gehoorbeschadiging voorkomen

Gehoorbeschadiging?

1

Geluidssterkte (decibel - dB)

Geluidssterkte (decibel - dB)

1

2

Geluidssterkte (decibel - dB)

1

2

3

4

5

6

Geluidssterkte (decibel - dB)

1

2

Rekenen met dB-schaal

1

2

Gehoorschade

3

1

2

Gehoordrempel

Filmpjes

• Deze filmpjes zijn optioneel om te bekijken.

Gehoorschade

Filmpje

DJ Sophie Francis

3

Gehoorbeschadiging

4

Simulatie gehoorverlies

5

Tinnitus

6

Filmpje

Gehoorschade

1

Filmpje

Gehoorbeschadiging

2

Grenzen gehoor

Filmpje

Gehoorgrenzen

1

Tip en een top voor deze les
voor de docent.