Blok 2 Typisch Nederlandse landschappen

• mens en maatschappij
• Middelbare school
• mavo, havo
• Leerjaar 1

Thema 4: Mens & natuur.

Blok 2 Typisch Nederlandse landschappen

Planning:

Uitleg lesstof blok 2

Lezen tekstkaders blok 2

Maken opdr. 3 t/m 9, 12 t/m 17 en 19

Verdiepingsopdrachten: 10 en 11

Samenvattingsopdrachten: 20 en 21

Typisch Nederlands landschap?

Los zand

• NL: lagen zand, grind en klei.
• Ontstaan uit gesteente uit bergen: o.a Alpen, Ardennen, Eiffel. 
• Vervoerd door rivieren naar ons land. (sedimentatie)

IJstijden in NL

IJstijden hebben het landschap in NL veranderd.

-Landijs duwt aarde en gesteente naar hoge punten: Stuwwallen

-ontstaan van heuvels in NL

Hoe zijn de stuwwallen in Nederland ontstaan?

Is het natuurgebied De Veluwe, bij Arnhem, ook ontstaan door de IJstijd? Leg je antwoord uit.

Laatste IJstijd

12.000 jaar geleden.

-Helft van NL onder dik pak ijs en sneeuw.

-Ontstaan in Scandinavië.

-Noordzee droog gevallen.

-Kou; weinig begroeiing.

-Wind vrij spel: zand land inwaards blazen. 

Hoe komen we in het oosten van Nederland aan zandgrond?

1. Wind die zand van drooggelegde Noordzee het land in blies.
2. Door IJs uit Scandinavië die zand meenam.
3. Via de Rijn die zand meenam uit sedimentatie.
4. Door de stuwwallen die het zand omhoog duwde.

Welke soorten grond kom je in de Nederlandse boden tegen?

1. Alleen klei
2. Zand en grind
3. Zowel Klei, zand als grind
4. Turf en löss

Hebben de rivieren invloed gehad op de vorming van ons land?

1. Ja
2. Nee

Wat heb je geleerd van deze les?

Aan de slag!

Lees de tekst: Waar gaat dit blok over.

Lees de tekst: Los zand (blz.33).

Maak opdrachten: 

3 tot en met 6.

Klaar lees: een spons van veen.

Maak opdracht: 7.

Blok 2 Typisch Nederlandse landschappen

Les 2

M&M LJ1

Planning

Uitleg blok 2 les 2

zelfstandig werken:

-Opdrachten maken blok 2 les 2 (zie its learning)

-Verder werken aan PO2

Een spons van veen

• Na de ijstijden: warmer in NL.
• Gevolg 1: ijs smelt en land wordt zichtbaar. 
• Gevolg 2: zeespiegel steeg.
• Gevolg 3: rivieren treden buiten oevers: overstromingen

= Ideale omstandigheden voor ontstaan moerassen/ veengebieden.

Veen

-Ontstaan uit dode planten en dierenresten.

-Houdt water vast, net als spons.

-NL: 2 soorten venen: hoog en laagveen.

-Friesland, Groningen, Drenthe: Veen

Hoog en droog

Eerste mens in NL: woonachtig in Limburg op hogere zandgronden. 

-Reden: bescherming tegen hoog water.

De rest van het land was onveilig; geen goede bescherming tegen zee en rivieren.

 Vooral

• Lage gebieden: overstromen. 
• Mensen bouwden huizen en boerderijen op heuvels = terpen
• Vooral in Noord-Nederland (zie afbeelding)

Terpen of Wierden

• Langs de kust in Groningen en Friesland bouwden boeren terpen.
• Reden: beschermen tegen hoog water en overstromingen.
• Gemaakt van: klei, mest, stenen en afval.
• Nog steeds terpen te zien in Noord-Nederland.

Aan de slag!

Lees de tekst: een spons van veen (blz.36)

Maak opdracht: 7.

Lees de tekst: Hoog en droog (blz.37)

Maak opdrachten:

8 en 9.

Klaar lees de tekst: Sloten graven in veen (blz.41).

Waar vind je in Nederland vooral veenlandschappen?

1. Drenthe, Friesland en Groningen
2. Limburg en Noord-Brabant
3. Gelderland
4. Noord- en Zuid Holland

Wat is het verschil tussen hoog veen en laag veen?

Waarom trokken de eerste mensen in Nederland naar Limburg?

1. Omdat het daar warmer was
2. Laagland was te onveilig
3. Omdat daar meer eten te vinden was.
4. Rivieren treden buiten hun oevers

Wat zijn terpen of wierden?

Wat heb je geleerd van deze les?

Blok 2 Typisch Nederlandse landschappen

M&M LJ1

Les 3

Planning

Uitleg blok 2 les 3

zelfstandig werken:

-Opdrachten maken blok 2 les3 (zie its learning)

-Verder werken aan PO2

Waar denk je aan bij een veenlandschap?

Hoe komt het dat Nederland veel vochtige/natte gebieden kent in het noorden van ons land?

Wat stellen de rode stippen voor op deze kaart?

Sloten graven in veen

• Rond het jaar 1000: klimaat NL veranderd --> Warmer
• Gevolg korte termijn: Landbouw geeft grotere opbrengsten
• Gevolg langer termijn: bevolkingsgroei.

Oplossing: landbouwgronden en woongronden creëren uit veengebied. = Ontginning. (droogleggen van de gebieden)

Landbouw in veengebieden

• Boeren kregen stuk land in veengebied. Konden slootjes graven om het water af te voeren.
• Veen droogde daardoor op. ontstaan van langgerekte akkers.

• Ook windmolens werden ingezet om de veengebieden droog te leggen voor de landbouw

Dammen en droogmakerijen

Rivieren en zee controleren door aanleg van dammen. 

Gebeurde rond de rivier de Amstel: Amsterdam.

Ook in de rivier de Rotte: Rotterdam. Enzovoort. 

Droogmakerijen

16e en 17e eeuw ging men grote meren in Noord-Holland droog leggen voor landbouwgrond en voor huizen. 

-Aanleg ringdijken en kanalen. Met molens (en later met een gemaal) de meren leegpompen en water in ringvaart laten stromen. 

= Droogmakerij

Polders

Wat zijn het? En waarom is NL er zo beroemd mee geworden?

-Polder: stuk land dat is drooggelegd en die meters onder zeeniveau ligt. 

Molens en gemalen houden de polder droog.

Flevoland: grootste polder van NL

NAP

Nederland strijdt al jaren tegen het water.  Meten is weten, dus houden we bij hoe hoog de waterstanden zijn t.o.v. de zeespiegel.

Amsterdam bepaalde nulpunt. Andere metingen werden hiervan afgeleid.  Pijlschaal kan je het aflezen.

NAP = Normaal Amsterdams Peil

Waarom werden er in veengebieden sloten gegraven?

1. Om turf te steken
2. voor goederentransport per boot
3. Om drinkwater in op te slaan
4. Om water af te voeren en land droog te leggen

Leg het verband uit tussen de bevolkingsgroei na het jaar 1000 en het ontginnen van gebieden.

Waarvoor werden windmolens voor gebruikt in het westen van Nederland?

1. Om water uit de polders te pompen.
2. Om zout water zoet te maken.
3. Om drinkwater mee op te pompen.
4. Om water naar droge gebieden te brengen.

Omschrijf hoe een droogmakerij werkt.

Wat heb je geleerd van deze les?

Aan de slag!

Pak je werk voor je!

Lees de teksten door!

Werken aan opdrachten blok 2 !

Ken en kun je; kennen & kunnen?