les 4 - Van versnippering tot centraliseren

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

De Middeleeuwen

Van versnippering tot centraliseren

een verkorte versie van hfst 5

Tijd van monniken en ridders (500 - 1000)

In het wit zie je een helm, zoals ridders die droegen. Op de achtergrond zie je een deel van een klooster. Ridderschap en de christelijke kerk horen bij de Tijd van monniken en ridders.

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je uitleggen hoe het rijk van Karel de Grote uit elkaar viel en hoe  binnen een paar eeuwen weer uit een aantal machtige staten bestond.

De Middeleeuwen

 Het rijk van de Karolingen valt uiteen

Karel de Grote had rond 800 een groot rijk bij elkaar veroverd.

De deling van het Karolingische Rijk

Na de dood van Karel de Grote viel het rijk snel uiteen. Zijn zoon Lodewijk de Vrome werd de opvolger van Karel. Diens zonen kregen ruzie over de verdeling van de erfenis.

De zonen sloten 843 n. Chr. een verdrag en verdeelden het rijk onder elkaar. (Het West-Frankische Rijk, het Oost-Frankische Rijk en het Middenrijk)

Karolingen waren niet meer aan de macht, maar andere koningen. 

Afnemende macht van koningen

De nieuwe koningen hadden niet zo veel macht als de Karolingen. De koningen na de Karolingen werden door andere edelen gekozen, daardoor zagen de edelen de koningen als hun gelijken.  Hertogen en graven konden hun eigen gang gaan, ze reageerden hertogdommen en graafschappen (zelfstandig).

Roofheren en roofridders werden rond 1000 n. Chr. belangrijk. De macht van de koningen raakte steeds verder verbrokkeld en roof en geweld keerde terug.  Kastelen waren in deze onveilige tijden hard nodig!

Maar de bedreiging kwam niet alleen van binnen de koninkrijken!

De Vikingen/Noormannen

De Vikingen waren goede zeelui, ze staken zeeën en oceanen over. Ze bereikten zelfs Amerika 500 jaar voor Columbus.

Verder waren de Vikingen handelaren. (vooral in het Zuidoosten)

Maar ze veroverden natuurlijk ook gebieden, vermengden zich met de oorspronkelijke bewoners en bekeerden zich tot het christendom.

 Jouw eigen naam in runenschrift! 

Pak een blaadje en schrijf jouw voornaam in runenschrift op!

Koningen en kruistochten

5.2 Normandiërs veroveren Engeland

Tijd van steden en staten

1000-1500

Het is 'veiliger' en 'rustiger'.

Er komt meer handel.

Geld komt weer terug.

Bevolking groeit.

Steden ontstaan.

Macht van de steden neemt toe en de macht van de adel  neemt af.

Politieke eenheden

• Grote koninkrijken ontwikkelden zich in de gebieden die nu Frankrijk en Engeland heten.  
• Koningen probeerden hun rijk te vergroten door oorlogen te voeren en andere landen te veroveren.
  
• Ze trokken de macht naar zich toe, ten kosten van de kerk en de adel.

Het jaar 1066 is een belangrijk jaar in de Engelse geschiedenis.

De Engelse koning Edward sterft kinderloos. Wie gaat hem opvolgen?

Er onstaat een troonstrijd tussen Willem van Normandië (Frankrijk) en de Engelse graaf Harold. 

De belangrijkste graaf van Engeland: Harold.

De normandische hertog Willem, neef van Edward.

Harold had hem eerder een eed van trouw gezworen.

Slag bij Hastings 1066

• De Franse ruiters waren sterker dan de Engelse voetsoldaten. De strijd werd in één dag gewonnen: Harold kreeg een pijl in zijn oog en sneuvelde.
• Gevolgen:
  
• Willem verovert heel Engeland en liet zich tot koning van heel Engeland kronen. Willem van Normandië ging de geschiedenis in als Willem de Veroveraar! (en William the First of England)
• Normandische adel en geestelijken worden beloond met stukken land en worden leenmannen van de Engelse koning.

Tapijt van Bayeux

Het tapijt van Bayeux is een borduurwerk van 70 meter lang en 50 cm hoog, dat de geschiedenis uitbeeldt van de Slag bij Hastings in 1066. Hierbij viel Willem de Veroveraar vanuit Normandië Engeland binnen en versloeg hij de Angelsaksische koning Harold. Het tapijt is vernoemd naar de stad Bayeux in Frankrijk en werd vermoedelijk vervaardigd in 1068.

Is het tapijt van Bayeux een betrouwbare bron over de slag bij Hastings?

Na de verovering

• Feodaal Engeland: Willem voert het feodale stelsel in in Engeland om machtig te blijven.
• Leenmannen krijgen niet één stuk land, maar kleine stukjes waarop kastelen werden gebouwd.
• Willem houdt zelf de beste gebieden.
• Engeland kwam in handen van een kleine, Frans sprekende elite.
• Alle bezittingen van de adel werden opgeschreven in ....

Het Domesday Book

• Hierin werd precies bijgehouden wat alle bezittingen en eigenaren waren in Engeland voor en na 1066. 
• Dit boek gebruikte Willem om belasting te kunnen heffen!

Welk doel had de invoering van het Domesday Book?

1. Willem wilde kloosters belasting laten betalen
2. Willem wilde precies weten wat hij had veroverd
3. Willem wilde de macht als koning herstellen
4. Willem wilde een Frans-sprekende elite in Engeland

Gevolg: Centralisatie

Normandische koningen heersten over Frankrijk en Engeland = veel reizen! Hoe zit het dan met het bestuur?

Regeren vanuit één plek = centralisatie

Voorbeelden:

- Centrale rekenkamer, waar alle koninklijke inkomsten (belastingen) en uitgaven werden bijgehouden. Adel was ontevreden.

- Centrale rechtbank (koning Hendrik II, 12e eeuw), waar alle vrije mannen onder vielen. De geestelijken verloren hun macht en inkomsten! 

We zagen dat Willem de Veroveraar een machtige koning wilde zijn. Hoe kan een koning echt de baas worden over zijn eigen grondgebied (=staat)?

In 5.2 gaat het over centralisering en staatsvorming

Staatsvorming

Bekijk via de volgende video hoe Europa er politiek uitzag in de jaren 300, 500, 800 en 1066 en 1500. Wat valt je op?

Wat viel je op aan de staatsvorming in Europa?

Wat was GEEN gevolg van de slag bij Hastings?

1. Koning Edward sterft kinderloos
2. De Franse edelen krijgen grond in Engeland
3. Graaf Harold kreeg een pijl in zijn oog en stierf
4. Willem de Veroveraar wordt koning van Engeland

Wie stonden er tegenover elkaar tijdens de slag bij Hastings?

1. Koning Edward en graaf Harold
2. Koning Edward en hertog Willem
3. Graaf Harold en hertog Willem

Wat was de oorzaak van de slag bij Hastings?

Wat was het belangrijkste gevolg?

LessonUp

• Ga naar lessonup.app
• Kies registreren
• Klascode 1V2: hmfdm
• Gebruik je eigen voornaam en achternaam
• en je schoolmailadres.
• Kies als wachtwoord het wachtwoord dat je op school gebruikt om in te loggen.

Huiswerk

Leren begrippen 4.8:

Karolingen, Noormannen, vikingen.

Leren begrippen 5.8:

Adviesraad, centrale rekenkamer, centralisatie, Domes Day book, huurling, Magna Carta, nationale Staat, Staand leger

Leer KA: Het begin van staatsvorming en centralisatie