5.3 lezen: samenvatten en tekststructuren

5.3 lezen

Ik leer:

• wat een samenvatting is
• drie veel voorkomende tekststructuren
• welke vier soorten samenvattingsopdrachten je op het eindexamen tegen kunt komen
• een aanpak om meerkeuzevragen te beantwoorden
• een tekst op verschillende manieren samenvatten

Wat is een samenvatting?

Bij welke vakken gebruik je een samenvatting als hulpmiddel om te leren?

Tekststructuur

Om de hoofdzaken te vinden, kun je de structuur (opbouw) van de tekst gebruiken. Dit geldt vooral voor teksten met een vaste tekststructuur: een tekst waarin de volgorde van de deelonderwerpen van tevoren al vastligt.

Verklaringsstructuur

een tekst die een verschijnsel toelicht (oorzaken, gevolgen, verklaringen)

Voor- en nadelenstructuur

 een tekst die de voor- en nadelen van een bepaald onderwerp bespreekt

probleem-oplossingsstructuur

een tekst die een probleem aan de orde stelt en een of meer oplossingen bespreekt

Samenvatten zonder tekststructuur

Niet alle teksten hebben zo’n vaste structuur. Ook over teksten zonder vaste structuur kun je vragen stellen. Bijvoorbeeld:

• Wat is het onderwerp?

• Wat zijn de deelonderwerpen? Wat wordt over elk deelonderwerp gezegd?

Inleiding

Middenstuk

Slot

Anekdote

Aandacht trekken

Introductie onderwerp

Deelonderwerpen

Onderwerp uitgewerkt

Samenvatting

Conclusie

Afhankelijk van tekststructuur

Afhankelijk van tekststructuur

wat het ene tekstdeel te maken heeft met het andere

de mening

de opbouw van een tekst

alles past bij elkaar en sluit op elkaar aan

de tekststructuur

het verband tussen

de opvatting

een samenhangend geheel

Sleepvraag: 

Sleep de juiste inleiding naar de juiste tekststructuur

Voor- en nadelenstructuur

probleem/

oplossing-

structuur

verklarings-

structuur

inleiding:

onderwerp

vraag

inleiding:

probleem

inleiding:

bepaald

verschijnsel

Welke tekststructuur herken je?

Verklaringsstructuur

Probleem-oplossingsstructuur

Voor- en nadelenstructuur 

Welke tekststructuur herken je?

1. Verklaringsstructuur
2. Probleem-oplossingsstructuur
3. Voor- en nadelenstructuur

Maken lezen 5.3

Opdracht 4 t/m 7

blz. 108-109

Samenvattingsopdrachten in het eindexamen

In het eindexamen Nederlands kom je vier soorten samenvattingsopdrachten tegen:

1 Opdrachten waarin je samenvattingen beoordeelt

bijvoorbeeld:

• Welke bewering hoort (niet) in een samenvatting van de tekst thuis?

• Welke zinnen passen (niet) in een samenvatting van de tekst?

• Welke drie zinnen moet je in ieder geval opnemen in een korte samenvatting van tekst 3? Noteer de nummers van je antwoord.

2 Opdrachten waarin je de hoofdgedachte vaststelt

Bijvoorbeeld:

• Wat is de hoofdgedachte van de tekst of het tekstdeel?

• Welke omschrijving verwoordt het best de hoofdgedachte van tekst 1?

• Formuleer het centrale standpunt van de tekst. Geef antwoord in een of meer volledige zinnen en gebruik voor je antwoord niet meer dan 15 woorden.

3 Opdrachten waarin je de inhoud van een tekst of tekstdeel samenvat

Bijvoorbeeld:

• Vat het resultaat en de gegevens die daartoe leiden samen. Geef antwoord in een of meer volledige zinnen en gebruik voor je antwoord niet meer dan 55 woorden.

• Vat de argumentatie samen waarmee dit standpunt onderbouwd wordt. Geef antwoord in een of meer volledige zinnen en gebruik voor je totale antwoord niet meer dan 30 woorden.

• Welke van de onderstaande beweringen vat het best de kern van alinea 9 samen?

4 Opdrachten waarin je informatie uit een tekst samenvat in een schema

Bij deze opdrachten wordt meestal naar een argumentatie gevraagd. In het schema is het standpunt vaak al ingevuld; in het schema wordt aangegeven welke elementen van de argumentatie je moet aanvullen.

Strategie meerkeuzevragen

Vooral bij opdrachten waarin je samenvattingen beoordeelt, kom je meerkeuzevragen tegen. Moet je een meerkeuzevraag beantwoorden, dan kun je als volgt te werk gaan:

Strategie meerkeuzevragen

1 Lees de vraag en formuleer zelf het antwoord. Kijk daarna of jouw antwoord bij de keuzeantwoorden staat.

2 Ga verder met de volgende vragen als je een vraag niet kunt beantwoorden. Ga aan het eind terug naar de vragen die je hebt overgeslagen. Waarschijnlijk heb je nu een beter zicht op de tekst.

Strategie meerkeuzevragen

3 Gebruik de wegstreepstrategie als je twijfelt over een antwoord. Streep de antwoorden weg die zeker niet goed zijn.

• Vaak is één antwoord duidelijk fout.

• Vaak is een tweede antwoord ook echt fout als je de tekst goed leest.

• Er blijven meestal twee antwoorden over waartussen je moet kiezen.

4 Twijfel je nog? Ga af op je eerste indruk. Kruis in ieder geval áltijd een antwoord aan.

Maken 5.3 lezen

opdracht 9 t/m 13 of 14 t/m 16

blz. 111-112 of 113-115