9.4 Ziek deel 2

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Welkom 

Denk om…

Je jas uit, pet af.

Mobiel in de telefoontas (op stil).

Boek (dicht) + schrift, pen op tafel. Tas op de grond.

Zitten op je eigen plek!

Eten en drinken doe je in de kantine.

5 minuten de tijd.

ZS lezen

Planning 

• planning
• Uitleg 9.4
• uitleg 9.6
• opdrachten maken 
• huiswerk volgende les
• volgende week maandag PW T9 

Leerdoelen

• Je kan uitleggen op welke manier je besmet kan worden en weet welke rol bacteriën en virussen hierin spelen.
• Je kan de werking van witte bloedcellen uitleggen en benoemen waar zij ontstaan.
• Je kent de functie van koorts en kan uitleggen wat de oorzaak is van een hoge temperatuur.
• Je kan uitleggen op welke twee manieren je immuun kan worden.
• Je kan uitleggen wanneer orgaantransplantatie nodig is en welke gevaren hierbij op de loer liggen.

Hoe word je ziek?

Micro-organismen: ziekmakende bact., schimmels, virussen

Bacteriën - kunnen giftige stoffen afgeven en ontstekingen veroorzaken (bv longontsteking, ontstoken wondje)

Schimmels - kunnen ook giftige stoffen afgeven

Virussen - dringen cellen binnen. 

Daar vermeerderen ze zichzelf -> 

Cel vol met virus gaat stuk -> griep, Corona

Het corona virus 

Hoe verloopt een infectie? 

Diagnose

Vaststelling welke ziekte je hebt, naar aanleiding van omschrijving van klachten/symptomen. 

Prognose

Er wordt vertelt hoe de ziekte en het herstel zal verlopen. 

Hoe herkent je lichaam ziekteverwekkers?

Alle cellen hebben eiwitten op het celmembraan = antigenen

Je lichaam herkent welke van jou zijn (lichaamseigen) en welke dus niet (lichaamsvreemd). 

Je kunt uitleggen welke 2 typen witte bloedcellen er zijn en op welke manier zij ziekteverwekkers bestrijden.

Hoe bestrijden witte bloedcellen ziekteverwekkers? Type 1

Twee soorten witte bloedcellen:

Type 1 - neemt bacterien op en verteert ze (ook wel vreetcellen genoemd) -> afb. hiernaast 

Type 2 - maakt een stofje (=antistof) die aan de antigenen van de ziekteverwekker blijft plakken zodat hij onschadelijk wordt.

Zoveel soorten antigenen en antistoffen

Ieder soort bacterie of ziekteverwekker heeft een uniek type antigeen (herkenningseiwit).

Dat betekent dat voor ieder type antigeen een apart soort antistof gemaakt moet worden.

(sleutel-slot principe)

antigeen = gemeen

antistof = tof

ezelsbruggetje

Hoe bestrijden witte bloedcellen ziekteverwekkers? Type 2

1. Er komen ziekteverwekkers in je lichaam.
   
2. Witte bloedcel type 2 maakt een antistof (blauw) die precies past bij de antigenen (rood) van de ziekteverwekker.
   
3. Deze witte bloedcellen type 2 gaan zich snel delen en samen heel veel antistof maken.
   
4. De antistof koppelt aan de antigenen van de ziekteverwekker en schakelt hem uit.
   
5. Witte bloedcel type 1 vreet de uitgeschakelde ziekteverwekker op.
   

Je kunt uitleggen hoe je immuun wordt.

Immuun -
actieve immunisatie

• Ziekteverwekkers dood? -> meeste witte bloedcellen ook dood, blijven paar over:  de geheugencellen. 
• 2e keer met dezelfde ziekteverwekker besmet? ->geheugencellen herkennen de antigenen -> maken enorm snel antistoffen -> voordat je ziek kan worden, ziekteverwekkers al dood.
  
  
• kan ook met vaccin
  (verzwakt ziekteverwekker) 

Immuun -
passieve immunisatie

Seruminjectie - prik met antistoffen tegen ziekteverwekker. Snel immuun - korte tijd. 

Passieve immunisatie: niet zelf de antistoffen gemaakt. 

Orgaantransplantatie

Orgaanafstoting 

Afweer: 
op cellen donororgaan zitten lichaamsvreemde antigenen -> ontvanger (witte bl.c) maakt antistoffen tegen antigenen -> cellen donororgaan vernietigd = orgaanafstoting

Afweerremmers: voorkomen dat witte bloedcellen minder/geen antistoffen maken tegen donororgaan.

Kans op afstoting kleiner als antigenen (eiwitten op cellen) van donor en ontvanger op elkaar lijken.

Donorregister: 

formulier waarop je aangeeft of je na je dood een orgaan wilt afstaan. 

Wat is een chronische ziekte?

Chronisch ziek is een verzamelnaam voor verschillende ziektes. Kenmerkend is dat de ziekte minstens drie maanden duurt of dat de patiënt er meer dan drie keer per jaar last van heeft. Een ziekte is chronisch als die met de bestaande kennis en methoden niet te genezen is.

Onder chronische ziektes vallen:

(jeugd)reuma, COPD en astma, nierziektes, kanker, diabetes, hiv, aids en hartafwijking.

Definitie

Ongeneeslijk ziek: ziekte waar geen behandeling mogelijk is en waar je waarschijnlijk aan zal sterven

Chronisch ziek: langdurige ziekte met over het algemeen geen uitzicht op volledig herstel, vaak wel behandelbaar (vaak verdere schade beperken)

Orgaantransplantatie

Een orgaan van iemand anders heeft andere antigenen en zal dus aangevallen worden door je witte bloedcellen. DIt heeft orgaanafstoting. Dit kun je met afstotingsremmers voorkomen, hierdoor worden er minder antistoffen aangemaakt.

De meeste donororganen gaan niet langer mee dan 10 jaar.

Donororganen

Bij donororganen kan er afstoting plaatsvinden, de rest van je leven slik je na transplantatie afstotingsremmers.

Alternatieven voor donorganen 

1. Organen van varkens:Dit heet xenotransplantatie (transplanteren van organen/ weefsel van dieren naar mensen)

1. Stamceltherapie:Stamcellen kunnen nog uitgroeien tot elke cel. Dit is nog volop in ontwikkeling.