9.4 - Ziek

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Hoe word je ziek?

Micro-organismen: ziekmakende bact., schimmels, virussen

Bacteriën - kunnen giftige stoffen afgeven en ontstekingen veroorzaken (bv longontsteking, ontstoken wondje)

Schimmels - kunnen giftige stoffen afgeven

Virussen - dringen cellen binnen -> 
Gebruiken de cel om zichzelf te vermeerderen -> 

Cel vol met virus gaat stuk -> griep, Corona

Sleep de juiste antwoorden naar de zinnen links. Er is steeds maar eentje goed.

Je krijgt longontsteking door een..

Deze ziekteverwekker maakt..

Hij vermeert zich in je lichaam door.....

bacterie

virus

celdeling

vermeerderen in lichaamscellen

giftige stoffen

cellen kapot

Besmetting

Incubatietijd: wel besmet, nog geen symptomen

Niet elke ziekteverwekker is hetzelfde:

• Verkoudheidsvirus:  Neus, mond, keel
  -> Slijmvliezen zwellen - loopneus, hoesten, niezen
  -> Druppels met virus in lucht om anderen te besmetten!
• Griepvirus - verspreiding hetzelfde. Maar, hele lichaam ziek. Koorts, spierpijn, hoofdpijn. Kan 2 weken duren.

Diagnose

Vaststelling welke ziekte je hebt, naar aanleiding van omschrijving van klachten/symptomen. 

Prognose

Er wordt vertelt hoe de ziekte en het herstel zal verlopen. 

Wie kunnen de regeling van de celkern overnemen, vermeerderen en vervolgens de cel kapotmaken?

1. Bacteriën
2. Schimmels
3. Virussen
4. Alledrie

Hoe noem je het beeld van alle ziekteverschijnselen?

Hoe noem je het als een arts vast stelt welke ziekte je hebt?

Hoe herkent je lichaam ziekteverwekkers?

Alle cellen hebben eiwitten op het celmembraan = antigenen

Je lichaam herkent welke van jou zijn (lichaamseigen) en welke dus niet (lichaamsvreemd). 

Er dringt een kinkhoest bacterie je lichaam binnen. Jouw cellen hebben dezelfde antigenen (herkenningseiwitten) als de lichaamscellen in bron 5.

Welke vorm van antigenen zullen de bacteriën NIET hebben?

1. 
2. 
3. 

Je kunt uitleggen welke 2 typen witte bloedcellen er zijn en op welke manier zij ziekteverwekkers bestrijden.

Hoe bestrijden witte bloedcellen ziekteverwekkers? Type 1

Twee soorten witte bloedcellen:

Type 1 - Neemt bacteriën op en verteert ze (vreetcellen) 
-> afb. hiernaast 

Type 2 - Maakt een stofje (=antistof). Die plakt aan antigenen van de ziekteverwekker zodat hij onschadelijk wordt.

Hoe bestrijden witte bloedcellen ziekteverwekkers? Type 2

1. Er komen ziekteverwekkers in je lichaam.
   
2. Witte bloedcel type 2 maakt een antistof (blauw) die precies past bij de antigenen (rood) van de ziekteverwekker.
   
3. Deze witte bloedcellen type 2 gaan zich snel delen en samen heel veel antistof maken.
   
4. De antistof koppelt aan de antigenen van de ziekteverwekker en schakelt hem uit.
   
5. Witte bloedcel type 1 vreet de uitgeschakelde ziekteverwekker op.
   

Zoveel soorten antigenen en antistoffen

Ieder soort bacterie of ziekteverwekker heeft een uniek type antigeen (herkenningseiwit).

Dat betekent dat voor ieder type antigeen een apart soort antistof gemaakt moet worden.

(sleutel-slot principe)

Je kunt uitleggen hoe je immuun wordt.

Immuun -
actieve immunisatie

• Na de eerste infectie gaat je lichaam beschermen tegen een volgende keer.
• Meeste witte bloedcellen ook dood, maar
  paar blijven over: de geheugencellen. 
• 2e keer zelfde ziekteverwekker besmet?
  
  

• Zo werkt een vaccin ook! Het is eigenlijk een verzwakte versie van de echte ziekteverwekker

-> Geheugencellen herkennen de antigenen.

-> Maken enorm snel antistoffen

-> Ziekteverwekkers dood voor je ziek wordt!

Immuun -
passieve immunisatie

Seruminjectie - Prik met antistoffen tegen ziekteverwekker.
Snel immuun in korte tijd. 

Passieve immunisatie: niet zelf de antistoffen gemaakt. 

Je raakt besmet met pneumokokken, een bacterie waar je longontsteking van krijgt. Welke antistof is dan het meest geschikt?

1. 
2. 
3. 
4. 

Voor het functioneren van het afweersysteem is het belangrijk dat witte bloedcellen ziekteverwekkers kunnen herkennen.
Waaraan herkennen witte bloedcellen ziekteverwekkers?

1. Aan antigenen
2. Aan antistoffen
3. Aan antigenen en antistoffen

Twee mensen raken besmet met het waterpokken virus. De één heeft als kind al waterpokken gehad, de ander nog nooit.
Welke lijn hoort bij de persoon die nog nooit waterpokken heeft gehad?

1. Lijn A
2. Lijn B

Je wordt ingespoten met een verzwakt virus. Dit is een .......

1. Actieve kunstmatige immunisatie
2. Actieve natuurlijke immunisatie
3. Passieve kunstmatige immunisatie
4. Passieve natuurlijke immunisatie

Welke van deze uitspraken is waar?

1. Bij actieve immunisatie ontstaan geheugencellen
2. Bij passieve immunisatie ontstaan geheugencellen
3. Bij actieve immunisatie heb je minder bijwerkingen.
4. Bij actieve immunisatie hoeft het lichaam niet zelf antistoffen te maken.

Orgaantransplantatie

Wanneer schakel je de afweer uit? 

Chronische ziekte:
Ziekte die nooit meer over gaat

Astma, suikerziekte, nierziekte

Orgaan slechter werken? -> orgaantransplantatie.

= orgaan van iemand anders. 

Donor = de 'weggever' 

Orgaanafstoting 

Afweer:

Op cellen donororgaan zitten lichaamsvreemde antigenen -

> ontvanger (witte bl.c) maakt antistoffen tegen antigenen ->
 cellen donororgaan vernietigd = orgaanafstoting

Afweerremmers: voorkomen dat witte bloedcellen minder/geen antistoffen maken tegen donororgaan.

Kans op afstoting kleiner als antigenen (eiwitten op cellen) van donor en ontvanger op elkaar lijken.

Donorregister: 

Formulier waarop je aangeeft of je na je dood een orgaan wilt afstaan. 

Wat is een donor?

1. Iemand die een orgaan wil kopen.
2. Iemand die een orgaan moet hebben.
3. Iemand die geld doneert aan het donorregister.
4. Iemand die een orgaan wil afstaan.

Beschrijf hoe afstoting bij orgaantransplantatie zo veel mogelijk wordt voorkomen.

Zijn er vragen? 

...En wat nu?

Huiswerk = 9.4 lezen/maken. 

Bereid voor de volgende les 9.6 voor.