Les 3: Notaties van zuur-base reacties

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4,5

Wie heeft gelijk? 

Aanstippen dat de notatie zeer belangrijk is. Het zit hem in de details. 

Lesdoelen deze les

• De leerling kan het verband leggen van een zwak zuur, wanneer deze gekoppeld is aan een goed zout. 
  
• De leerling kan een zuur-base-reactie herkennen.  
  
• De leerling kan een zuur-base-reactie opstellen.  
  
• De leerling kan de notatie geven van een oplossing waar een zuur-base-reactie heeft plaatsgevonden.  
  

Verband tussen zout - zuur/base

Zoals je hebt gezien, bestaat sommige zouten ook uit zuren en basen. Wanneer je weet dat je natronloog hebt, wat bestaat uit natriumionen en hydroxideionen, weet je dat als de notatie van de oplossing geweest wordt dat je dit opschrijft: 

Na+ (aq) + OH- (aq) ipv ze aan elkaar. 

Welke kan je nog meer bedenken? 

Je weet namelijk dat natriumzouten altijd goed oplossen!

Onderwijsleergesprek

Voorbeeld met bariumoxide

• BaO is een zout, wat bestaat uit Ba2+ en O2- ionen.
• O2- is een sterke base, dus zal volledig ioniseren .
• O2- neemt H+ op van H2O, waarbij OH- ontstaat.

• H2O kan zowel als zuur en als base reageren.
• In dit geval reageert het als zuur: hij staat een H+ af, waarbij OH- overblijft.

Tovertabletten

Zuur-base reacties 

• Een zuur kan een H+ afstaan
• Een base kan een H+ opnemen 
• Als ze elkaar tegenkomen kunnen ze een reactie aangaan
• Dan heb je een zuur-base reactie 

Base + zuur =

(in een juiste verhouding)

1. Nog steeds zuur
2. Nog steeds basisch
3. Neutraal
4. Er zal niets gebeuren

Bij een zuur-base reactie wordt een...

1. H+ overgedragen.
2. OH- overgedragen.

Zuurbase reacties

Bij een reactie tussen een zuur en een base 

geeft het zuur H⁺ af aan de base

Je herkent een zuurbase-reactie dus aan 

het verplaatsen van H+ ionen

Voorbeeld:

CH3COOH + OH- --> CH3COO- + HOH (=H2O)

Stappenplan zuur-base reacties

1. Noteer: H⁺
2. Noteer de 'kale' formule van de base: O^2-, CO₃^2-, OH^-, NH₃
3. Noteer de standaard zuur-base reactie.
4. Als de beginstoffen oplossingen waren: KLAAR
5. Als 1 van de beginstoffen een vaste stof was: VERVANG DE FORMULE VAN HET ION DOOR DE FORMULE VAN DE VASTE STOF
6. Maak de reactievergelijking af (let op het +ion dat na de pijl hoort)

BaO + H2O -> Ba2+ + 2 OH-

Is dit een zuurbase reactie?

1. Ja, O2- in BaO reageert als zuur, neemt H+ op.
2. Ja, O2- in BaO reageert als base, neemt H+ op.
3. Ja, O2- in H2O reageert als base, neemt H+ op.
4. Nee, dit is geen zuurbase reactie.

Nog tips!

• Overdracht van H+ ion(en) van zuur naar base.
• Zuur heeft dus altijd minstens één H in haar formule, staat meestal     vooraan.
• Maar lang niet alle stoffen/ionen met H in de formule zijn zuur!
• Sterk zuur: H⁺(aq) + Z^-(aq)
• Zwak zuur: HZ (aq)
• Sterk zuur + sterke base: H⁺(aq) + OH^-(aq) → H₂O(l)
• Zwak zuur + zwakke base: reactie wanneer zuur boven base in Binas 49

De SPA-methode

Aan de slag

Opdrachten van de SPA-methode of opdrachten uit het boek. 

Hierna klein quizje

Lesdoelen deze les

• De leerling kan het verband leggen van een zwak zuur, wanneer deze gekoppeld is aan een goed zout. 
  
• De leerling kan een zuur-base-reactie herkennen.  
  
• De leerling kan een zuur-base-reactie opstellen.  
  
• De leerling kan de notatie geven van een oplossing waar een zuur-base-reactie heeft plaatsgevonden.  
  

Wat is het zuur en wat is de base bij de reactie tussen bariumhydroxide en ammoniumchloride ?

Ba(OH)​2​​(s)+2NH​4​​Cl(s)−>BaCl​2​​+NH​3​​+2H​2​​O

Schrijf de beginstoffen op van de zuur/base reactie tussen:
zwavelzuur en calciumcarbonaat

Je ontzuurt zoutzuur met magnesiumoxide.
Schrijf de reactievergelijking van deze zuur-base-reactie op (inclusief toestandsaanduidingen)

Succes met leren voor de toets!

Stappenplan voor het opstellen van een zuur-base reactie

Stap 1  Deeltjes inventarisatie

Stap 2  Sterkste zuur en sterkste base

Stap 3  Reactievergelijking opstellen

- Noteer van een zoutoplossing de vrije ionen. Noteer een vast zout als

   vaste stof.

- Noteer van een sterk zuur het zuurrestion en het H+-ion. Voor een

   sterke base het base restion en het OH--ion.

- Noteer van een opgelost zwak zuur of zwakke base in 

Bepaal met Binas T49 het sterkste zuur en de zwakste base

Rekening houden met aflopende reacties, evenwichtreacties, overmaat van een van de beginstoffen en meerwaardige zuren en basen