5.4 De evolutietheorie

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo
• Leerjaar 2

Welkom! Wat wordt van je verwacht bij binnenkomst?

- Kom rustig binnen en ga direct naar je werkplek (klasopstelling).

- Jassen op de gang? Oortjes/kauwgom uit? Tablet blijft in de tas.

- Kletstijd tot timer afloopt of je docent dat aangeeft (stoplicht).

- Werkspullen voor je.

- Start van het leesmoment (lezen theorie uit je lesboek).

Lezen vanaf paragraaf 4, lekker doorlezen tot de tijd voorbij is.

- Daarna: vragen, uitleg en zelfstandig werken.

Thema 5 Erfelijkheid en evolutie

5.4 De evolutietheorie

Herhaling: Variatie in genotypen

Bij geslachtelijke voortplanting ontstaat variatie in genotypen. Wat wordt hiermee bedoeld?

Chromsomenparen zijn gelijk, maar de informatie op de twee chromosomen van een paar kan verschillen.

1. Waar
2. Niet waar

Een plotselinge verandering van het genotype heet een..

1. Mutant
2. Mutatie
3. Variatie
4. Mutageen

Wat is geen voorbeeld van een mutagene invloed?

1. Sigarettenrook
2. UV-straling
3. Tumor
4. Asbeststof

Leerdoel van 5.4

Aan het einde van de les kan je de evolutietheorie beschrijven.

Het uitlegfilmpje

Volgende slide

Wat is evolutie?

Dat de levensvormen op aarde in de loop van de tijd ontstaan, veranderen of verdwijnen.

Oftewel...

Evolutie: de ontwikkeling van het leven op aarde, waarbij soorten ontstaan, veranderen en verdwijnen.

De evolutietheorie is vooral ontwikkeld door Charles Darwin.

Hij was een Engelse onderzoeker in de negentiende eeuw.

Uitgangspunten evolutietheorie

De uitgangspunten van de evolutietheorie zijn:

- veranderingen vinden plaats in een periode van miljoenen jaren

- Er is variatie in genotypen

- Er vind natuurlijke selectie plaats

- Er ontstaan nieuwe soorten

We bespreken ze deze les.

Variatie in genotypen

De meeste planten en dieren planten zich geslachtelijk voort. 

Bij geslachtelijke voortplanting ontstaat variatie in genotypen.

Ook door mutaties kan variatie in genotypen ontstaan.

Natuurlijke selectie

• Individuen met de gunstigste fenotypen overleven
• meer kan op het krijgen van nakomelingen.
• De gunstige eigenschappen worden doorgegeven.

Door natuurlijke selectie kunnen soorten ontstaan, veranderen of verdwijnen.

Natuurlijke selectie

• Individu slecht aan het milieu aangepast --> weinig of geen nakomelingen. 

• Het ongunstige genotype niet doorgegeven aan de nakomelingen. 

Voorbeeld

Kikkers met een zwakke gezondheid of met een opvallende kleur worden opgegeten door roofdieren. Deze kikkers leven kort en hebben weinig kans om nakomelingen te krijgen.

Kikkers die gezond en sterk zijn en een goede schutkleur hebben, hebben de grootste kans om in leven te blijven en nakomelingen te krijgen.

Darwin noemde dit verschijnsel natuurlijke selectie.

Voorbeeld 2

De giraf met zijn lange nek

Een giraf die een iets langere nek heeft dan andere giraffen, kan meer blaadjes van bomen eten. Hij heeft meer kans om te overleven en nakomelingen te krijgen, die ook weer een langere nek hebben. Zo kunnen er steeds meer giraffen komen met een langere nek, die blaadjes kunnen eten waar andere soorten niet bij kunnen. De soort verandert en is dan beter aangepast aan de omstandigheden.

Natuurlijke selectie

Ontstaan van nieuwe soorten

• Het is belangrijk dat bij een soort veel diversiteit in genotypen is.
  
• De soort als geheel heeft dan een grote overlevingskans. 
• Als de omstandigheden veranderen, is de kans groot dat er organismen zijn met de juiste eigenschappen voor die nieuwe omstandigheden.

Ontstaan van nieuwe soorten

Door mutatie of geslachtelijke voortplanting kan binnen een soort een nieuwe vorm ontstaan.

Beide vormen kunnen naast elkaar blijven bestaan.

Denk bijvoorbeeld aan verschillende hondenrassen. Alle honden behoren tot 1 soort, want ze kunnen zich onderling voortplanten.

- Variatie binnen dezelfde soort.

- Onderlinge voortplanting blijft mogelijk.

Ontstaan van nieuwe soorten

Isolatie: een soort  raakt gescheiden van elkaar (geïsoleerd) door emigratie, rivier, bergen, ijs, een woestijn of een zee.

De twee groepen gaan van elkaar verschillen. 

Na lange tijd kunnen ze niet meer onderling voortplanten, dus het zijn twee verschillende soorten geworden.

Ontstaan van nieuwe soorten

In de loop van de tijd kan het milieu in de twee leefgebieden gaan verschillen. 

Elke groep organismen ontwikkelt aanpassingen aan het eigen milieu. 

Op deze manier kunnen door isolatie twee verschillende soorten ontstaan.

Door evolutie

1. Past een populatie zich op lange termijn aan op het milieu
2. Kan een individu zich direct aanpassen aan het milieu
3. Ontstaan er fossielen
4. zorgt het milieu voor mutaties

Wat is evolutie?

1. Het veranderen van een individueel organisme
2. De ontwikkeling die een organisme doormaakt
3. Het ontstaan, veranderen en/of verdwijnen van soorten
4. Het groter worden van een populatie

Wat is natuurlijke selectie?

1. Het verschijnsel dat individuen met ongunstige eigenschappen meer nakomelingen krijgen.
2. Het verschijnsel dat individuen met bepaalde gunstige eigenschappen minder nakomelingen krijgen.
3. Het verschijnsel dat individuen met bepaalde gunstige eigenschappen meer nakomelingen krijgen.

Welke zin klopt

1. links en rechts van de rivier zijn dezelfde soorten
2. links en rechts van de rivier ontstaan verschillende soorten

Een soort is een soort als:

1. Samenleven op dezelfde plek
2. Ze er hetzelfde uit zien
3. Ze op elkaar lijken in de celkenmerken
4. Ze samen vruchtbare nakomelingen kunnen krijgen

Aan de slag!

Basisstof 4

-Maak de vragen uit de Lesson-up

- Maak de opdrachten uit je boek

- kijk na

Experts

Maken ook de plus-opdrachten / Samenhang

Praktijkopdracht Deel 1 Onderzoek in je gezin

Werk je verslag verder uit