K13 Erfelijkheid deel 2: kruisingsschema

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Kruising!

Na deze week ken/kan jij:

een kruisingsschema maken

Het verschil tussen een gewone kruising en een intemediaire kruising herkennen

Een intermediaire kruisingsschema maken

Een kruisingsschema maken met een geslachtsgebonden eigenschap

Hoe maak je een kruisingsschema

Het is handig om altijd op dezelfde manier een kruisingsschema te maken.

Gebruik daarom het stappenplan van de volgende pagina

Stappenplan kruisingsschema

1    Zoek in de tekst naar welke eigenschap dominant is                        (of recessief, want dan weet je dat de andere dominant is)

In dit geval: 

de ziekt wordt veroorzaakt door een

recessief gen. => a

Dus: gezond is dominant => A

Thalassemie is een zeer ernstige bloedziekte die het gevolg is van afwijkende rode bloedcellen. De ziekte wordt veroorzaakt door een recessief gen. Iemand die heterozygoot is voor dit gen, wordt een drager genoemd. Een drager heeft meestal voldoende gezonde rode bloedcellen en heeft de ziekte in een minder ernstige vorm.

Rob en Monica zijn allebei drager van thalassemie.

Hoe groot is de kans dat een kind van Rob en Monica de ernstige vorm van thalassemie heeft?

Stappenplan kruisingsschema

2  Schrijf nu de mogelijke gen combinaties op

AA => homozygoot gezond

Aa => heterozygoot gezond

aa => homozygoot ziek

een drager is heterozygoot

Thalassemie is een zeer ernstige bloedziekte die het gevolg is van afwijkende rode bloedcellen. De ziekte wordt veroorzaakt door een recessief gen. Iemand die heterozygoot is voor dit gen, wordt een drager genoemd. Een drager heeft meestal voldoende gezonde rode bloedcellen en heeft de ziekte in een minder ernstige vorm.

Rob en Monica zijn allebei drager van thalassemie.

Hoe groot is de kans dat een kind van Rob en Monica de ernstige vorm van thalassemie heeft?

Stappenplan kruisingsschema

3   Lees de tekt goed.

      Is er uit de tekst te halen

      wat het genotype is van de 

      ouders?

     Schrijf dit op

Ouders zijn dragers, 

dus allebei Aa

Thalassemie is een zeer ernstige bloedziekte die het gevolg is van afwijkende rode bloedcellen. De ziekte wordt veroorzaakt door een recessief gen. Iemand die heterozygoot is voor dit gen, wordt een drager genoemd. Een drager heeft meestal voldoende gezonde rode bloedcellen en heeft de ziekte in een minder ernstige vorm.

Rob en Monica zijn allebei drager van thalassemie.

Hoe groot is de kans dat een kind van Rob en Monica de ernstige vorm van thalassemie heeft?

Stappenplan kruisingsschema

4   Maak het kruisingsschema,  

een soort boter, kaas en eieren schema

Thalassemie is een zeer ernstige bloedziekte die het gevolg is van afwijkende rode bloedcellen. De ziekte wordt veroorzaakt door een recessief gen. Iemand die heterozygoot is voor dit gen, wordt een drager genoemd. Een drager heeft meestal voldoende gezonde rode bloedcellen en heeft de ziekte in een minder ernstige vorm.

Rob en Monica zijn allebei drager van thalassemie.

Hoe groot is de kans dat een kind van Rob en Monica de ernstige vorm van thalassemie heeft?

Vul hierin het eerste gen van de eerste ouder. In dit geval de A

Vul hierin het tweede gen van de eerste ouder. In dit geval de a

Vul hierin het tweede gen van de tweede ouder. In dit geval de a

Vul hierin het eerste gen van de tweede ouder. In dit geval de A

Stappenplan kruisingsschema

4   Vul nu de letters in, naast en onder het vakje.

      Je krijgt dan 2 letters in 1 vakje

Thalassemie is een zeer ernstige bloedziekte die het gevolg is van afwijkende rode bloedcellen. De ziekte wordt veroorzaakt door een recessief gen. Iemand die heterozygoot is voor dit gen, wordt een drager genoemd. Een drager heeft meestal voldoende gezonde rode bloedcellen en heeft de ziekte in een minder ernstige vorm.

Rob en Monica zijn allebei drager van thalassemie.

Hoe groot is de kans dat een kind van Rob en Monica de ernstige vorm van thalassemie heeft?

Stappenplan kruisingsschema

Thalassemie is een zeer ernstige bloedziekte die het gevolg is van afwijkende rode bloedcellen. De ziekte wordt veroorzaakt door een recessief gen. Iemand die heterozygoot is voor dit gen, wordt een drager genoemd. Een drager heeft meestal voldoende gezonde rode bloedcellen en heeft de ziekte in een minder ernstige vorm.

Rob en Monica zijn allebei drager van thalassemie.

Hoe groot is de kans dat een kind van Rob en Monica de ernstige vorm van thalassemie heeft?

Stappenplan kruisingsschema

5 Nu kan je zien welke genotypes er kunnen ontstaan.

Kijk naar het schema van stap 1.                             1 vakje = 25% kans

Thalassemie is een zeer ernstige bloedziekte die het gevolg is van afwijkende rode bloedcellen. De ziekte wordt veroorzaakt door een recessief gen. Iemand die heterozygoot is voor dit gen, wordt een drager genoemd. Een drager heeft meestal voldoende gezonde rode bloedcellen en heeft de ziekte in een minder ernstige vorm.

Rob en Monica zijn allebei drager van thalassemie.

Hoe groot is de kans dat een kind van Rob en Monica de ernstige vorm van thalassemie heeft?

Homozygoot recessief

Deze persoon is ziek

Heterozygoot

Deze persoon is drager van de ziekte.

Deze persoon kan de ziekte wel aan zijn kinderen doorgeven

Heterozygoot

Deze persoon is drager van de ziekte.

Deze persoon kan de ziekte wel aan zijn kinderen doorgeven

Homozygoot dominant

Deze persoon heeft de ziekte niet

Stappenplan kruisingsschema

Er is maar 1 vakje met aa => de persoon met de ernstigste vorm van de ziekte. Dus 25% kans

Thalassemie is een zeer ernstige bloedziekte die het gevolg is van afwijkende rode bloedcellen. De ziekte wordt veroorzaakt door een recessief gen. Iemand die heterozygoot is voor dit gen, wordt een drager genoemd. Een drager heeft meestal voldoende gezonde rode bloedcellen en heeft de ziekte in een minder ernstige vorm.

Rob en Monica zijn allebei drager van thalassemie.

Hoe groot is de kans dat een kind van Rob en Monica de ernstige vorm van thalassemie heeft?

Bij konijnen is de vachtkleur zwart dominant
over wit. Een homozygoot zwart konijn
wordt enkele malen gekruist met een
wit konijn.
Wat is het genotype van de konijntjes
uit de F1?

1. Het is Aa
2. Het is AA
3. Het is aa

Bij konijnen is de vachtkleur zwart dominant
over wit. Een homozygoot zwart konijn
wordt enkele malen gekruist met een wit
konijn.
Hoe groot is de kans op witte konijntjes?

1. 100%
2. 75%
3. 50%
4. 0%

De konijnen in de F1 hebben allemaal genotype Aa.
De konijntjes planten zich onderling voor. Werk de kruising uit.

De nakomelingen van de vorige vraag
worden gekruist en krijgen dus ook
jongen. Je hebt het kruisingsschema
gemaakt.

Hoe groot is nu de kans op witte konijntjes

1. 100%
2. 25%
3. 75%
4. 0%

Intermediaire kruising

Intermediaire kruising

Beide genen zijn even sterk. 

Er is geen dominant gen.

De genen worden gemengd.

• In een opgave wordt altijd 
  
• genoemd dat het intermediair is
  
• Bij intermediair zijn er 3 fenotypen
  
• De heterozygoot is de mengvorm (hier de grijze kip)

Voorbeeld intermediaire kruising

Bij een runderras is de vachtkleur rood of wit of rood-wit gevlekt. De vachtkleur is een erfelijke eigenschap.

Als een homozygoot rood rund wordt gekruist met een homozygoot wit rund zijn alle nakomelingen rood-wit gevlekt. Het fenotype van deze nakomelingen wordt intermediair genoemd.

Twee rood-wit gevlekte runderen worden met elkaar gekruist. Hoe groot is de kans op een witte nakomeling bij deze kruising?

Voorbeeld intermediaire kruising

Stap 1  het is intermediair, dus Awit en Arood

Stap 2 De volgende mogelijkheden zijn er:

   Awit Awit        =>  Deze koe is wit

  Awit Arood     =>  Deze koe is rood-wit

  AroodArood  =>  Deze koe is rood

Bij een runderras is de vachtkleur rood of wit of rood-wit gevlekt. De vachtkleur is een erfelijke eigenschap.

Als een homozygoot rood rund wordt gekruist met een homozygoot wit rund zijn alle nakomelingen rood-wit gevlekt. Het fenotype van deze nakomelingen wordt intermediair genoemd.

Twee rood-wit gevlekte runderen worden met elkaar gekruist. Hoe groot is de kans op een witte nakomeling bij deze kruising?

Bij een runderras is de vachtkleur rood of wit of rood-wit gevlekt. De vachtkleur is een erfelijke eigenschap.

Als een homozygoot rood rund wordt gekruist met een homozygoot wit rund zijn alle nakomelingen rood-wit gevlekt. Het fenotype van deze nakomelingen wordt intermediair genoemd.

Twee rood-wit gevlekte runderen worden met elkaar gekruist. Hoe groot is de kans op een witte nakomeling bij deze kruising?

Voorbeeld intermediaire kruising

Stap 3  Vul het kruisingsschema in

Beide ouders zijn rood-wit, dus

beide ouders zijn AwitArood

Bij een runderras is de vachtkleur rood of wit of rood-wit gevlekt. De vachtkleur is een erfelijke eigenschap.

Als een homozygoot rood rund wordt gekruist met een homozygoot wit rund zijn alle nakomelingen rood-wit gevlekt. Het fenotype van deze nakomelingen wordt intermediair genoemd.

Twee rood-wit gevlekte runderen worden met elkaar gekruist. Hoe groot is de kans op een witte nakomeling bij deze kruising?

Bij een runderras is de vachtkleur rood of wit of rood-wit gevlekt. De vachtkleur is een erfelijke eigenschap.

Als een homozygoot rood rund wordt gekruist met een homozygoot wit rund zijn alle nakomelingen rood-wit gevlekt. Het fenotype van deze nakomelingen wordt intermediair genoemd.

Twee rood-wit gevlekte runderen worden met elkaar gekruist. Hoe groot is de kans op een witte nakomeling bij deze kruising?

Voorbeeld intermediaire kruising

Stap 4  vul de vakjes in

Bij een runderras is de vachtkleur rood of wit of rood-wit gevlekt. De vachtkleur is een erfelijke eigenschap.

Als een homozygoot rood rund wordt gekruist met een homozygoot wit rund zijn alle nakomelingen rood-wit gevlekt. Het fenotype van deze nakomelingen wordt intermediair genoemd.

Twee rood-wit gevlekte runderen worden met elkaar gekruist. Hoe groot is de kans op een witte nakomeling bij deze kruising?

Bij een runderras is de vachtkleur rood of wit of rood-wit gevlekt. De vachtkleur is een erfelijke eigenschap.

Als een homozygoot rood rund wordt gekruist met een homozygoot wit rund zijn alle nakomelingen rood-wit gevlekt. Het fenotype van deze nakomelingen wordt intermediair genoemd.

Twee rood-wit gevlekte runderen worden met elkaar gekruist. Hoe groot is de kans op een witte nakomeling bij deze kruising?

AwitAwit

Kijk naar de vorige slide

Deze koe is wit

AwitArood

Kijk naar de vorige slide

Deze koe is rood-wit gevlekt

AwitArood

Kijk naar de vorige slide

Deze koe is rood-wit gevlekt

AroodArood

Kijk naar de vorige slide

Deze koe is rood

Voorbeeld intermediaire kruising

Stap 5 De vraag is: hoe groot is de kans

op een witte nakomeling.

Wit moet zijn AwitAwit, dat is 1 vakje dus 25%

Bij een runderras is de vachtkleur rood of wit of rood-wit gevlekt. De vachtkleur is een erfelijke eigenschap.

Als een homozygoot rood rund wordt gekruist met een homozygoot wit rund zijn alle nakomelingen rood-wit gevlekt. Het fenotype van deze nakomelingen wordt intermediair genoemd.

Twee rood-wit gevlekte runderen worden met elkaar gekruist. Hoe groot is de kans op een witte nakomeling bij deze kruising?

Bij een runderras is de vachtkleur rood of wit of rood-wit gevlekt. De vachtkleur is een erfelijke eigenschap.

Als een homozygoot rood rund wordt gekruist met een homozygoot wit rund zijn alle nakomelingen rood-wit gevlekt. Het fenotype van deze nakomelingen wordt intermediair genoemd.

Twee rood-wit gevlekte runderen worden met elkaar gekruist. Hoe groot is de kans op een witte nakomeling bij deze kruising?

Geslachtelijke overerving

Soms is er iets bijzonders met de overerving: 

Het gen ligt op het X-chromosoom

Het Y-chromosoom is veel kleiner, dus bevat het gen NIET!

Hierbij gaat de overerving anders.

Kijk naar het volgende filmpje

https:

Spel over erfelijkheid

Op de volgende slide staat een spel over erfelijkheid dat je kunt spelen.

Hiermee kan je kijken of je alles snapt!

https: