Les 06 - Betrekkelijke voornaamwoorden

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Lijdende en bedrijvende vorm en betrekkelijke voornaamwoorden

Grammatica woordsoorten

Lesdoelen

Als het goed is, weet je aan het eind van deze les: 

- wat het verschil is in de lijdende en bedrijvende vorm; 

- hoe je een zin van de bedrijvende in lijdende vorm kunt omzetten en andersom; 

- wat betrekkelijke voornamen zijn, wat hun functie is en hoe je ze kunt herkennen. 

Nakijken huiswerk

We kijken samen naar opdracht 5 van het moduleboekje.

Actief of passief?

Als het onderwerp in de zin de handeling uitvoert, staat de zin in de bedrijvende of de actieve vorm. 
De glazenwasser wast de ruiten.

De ruiten worden door de glazenwasser gewassen. 

Als het onderwerp in de zin de handeling ondergaat, staat de zin in de lijdende of de passieve vorm. 

Hoe zetten we de zin om?

Let goed op dat de persoonsvorm in dezelfde tijd blijft staan!

Lijdende vorm	Bedrijvende vorm
Onderwerp	Lijdend voorwerp
Bijwoordelijke bepaling met door (hoeft er niet per se te zijn)	Onderwerp
Zijn of worden als hulpwerkwoord	-
Altijd een voltooid deelwoord	-

Zet de volgende zinnen om

Onderstaande zinnen staan in de lijdende of de bedrijvende vorm. Bepaal eerst in welke vorm ze staan en zet ze vervolgens in de andere vorm. 

De prachtige villa met uitzicht over het strand is vorige week al verkocht. 

Robin van Persie heeft nog steeds de meeste doelpunten voor het Nederlands Elftal gescoord. 

Het betrekkelijk voornaamwoord

Een betrekkelijk voornaamwoord verwijst naar iets dat eerder in de zin al is genoemd: het antecedent. 

De meest voorkomende betrekkelijke voornaamwoorden zijn die, dat, wie en wat. 

Met het woordje wat verwijzen we naar hele zinnen en de overtreffende trap. 

Let op!

Deze woorden kunnen ook tot andere woordsoorten behoren, maar zijn betrekkelijke voornaamwoorden als ze verwijzen naar iets dat eerder in de zin al is genoemd. 

Als je het woord die kunt vervangen door deze of het woord dat kunt vervangen door dit, dan is het geen betrekkelijk voornaamwoord, maar een aanwijzend voornaamwoord. 

Voorbeeldzin

Dat meisje dat daar zit vroeg mij gisteren wat ik de dag ervoor had gedaan, wat ik bijzonder vond, omdat ik haar niet ken. 

Kun je dat vervangen door dit?

Verwijzen de dikgedrukte woorden naar iets dat eerder al is genoemd? 

Conclusie

Dit meisje dit daar zit vroeg mij gisteren wat (verwijst dit naar iets dat eerder is genoemd? NEE!) ik de dag ervoor had gedaan, wat (verwijst dit naar iets dat eerder is genoemd? JA! Naar de hele zin) ik bijzonder vond, omdat ik haar niet ken. 

Dat (aanwijzend voornaamwoord) meisje dat (betrekkelijk voornaamwoord) daar zit vroeg mij gisteren wat (vragend voornaamwoord) ik de dag ervoor had gedaan, wat (betrekkelijk voornaamwoord) ik bijzonder vond, omdat ik haar niet ken. 

Betrekkelijk voornaamwoord met ingesloten antecedent

Een bijzondere vorm van het betrekkelijk voornaamwoord, is het betrekkelijk voornaamwoord met ingesloten antecedent. Hierbij heeft het voornaamwoord wie of wat het antecedent al in zich, doordat je het kunt vervangen door degene die of datgene dat. 

Meestal staan deze woorden vooraan in de zin. 

Aan de slag

Maak nu opdracht 6 en 7 van het moduleboekje voor de volgende les.